سردبیرآزاداندیش

مجلس جدید چند ویژگی دارد که عدم سازش با دولت توسط برخی چهره‌های آن، یکی از این ویژگی‌هاست. این مجلس برای دولت از قبل خط و نشان‌هایی کشیده و حتی شخص روحانی را هم به استیضاح تهدید کرده است. حواشی حول محور این مجلس بسیار زودتر از آنچه تصور می‌شد آغاز شده و ظاهرا هر‌ روز بر شدت حواشی افزوده می‌شود. از جمله حواشی این مجلس تهدید به استعفای منتخبانی است که هنوز حتی نمی‌توان عنوان نماینده را برای آنها به‌کار برد. ظاهرا آنچه در نظر برخی منتخبان مجلس یازدهم جریان دارد الگو‌برداری از رفتار نمایندگان در ادوار گذشته مجلس است، اما آنها به ماهیت استعفاها در مجالس قبلی توجه ندارند.

مشکل عمده اقتصاد ما فقدان سه اصل تعیین‌کننده در آن است. در‌واقع ساختار اقتصادی ما فاقد سه مشخصه اصلی یک اقتصاد سالم است که می‌توان آنها را در سه پارامتر شفافیت، رقابتی‌بودن و آزاد‌بودن دسته‌بندی کرد. وقتی اقتصادی فاقد‌ شفافیت باشد، رقابت در آن شکل نمی‌گیرد و فعالان اقتصادی به شکل انحصاری در آن فعالیت می‌کنند؛ در نتیجه، تبعاتی مانند شیوه‌های غلط قیمت‌گذاری، دونرخی‌ بودن کالاها و روندهایی از این دست را به‌دنبال خواهد داشت.

در حقیقت این ساختار معیوب اقتصادی‌ست که #سلطان‌ساز می‌شود. ‌در طول این سال‌ها، سلاطین مختلف بر‌اساس رانت‌های قانونی که دولت‌ها تعریف کرده‌اند توانسته‌اند به این موقعیت دست یابند! به‌عنوان مثال در همین پرونده خودرویی وقتی که بازی را به‌گونه‌ای طراحی می‌کنید که قیمت کارخانه با قیمت بازار که مردم واقعا آن را هزینه می‌کنند، تفاوت چشمگیری دارد، قاعدتا در آن سلطان هم شکل می‌گیرد.

 

در تاریخ 20 آوریل یکی از شاخص های قیمت نفت برای اولین مرتبه در تاریخ منفی شد که یک دلیلش کاهش تقاضا به دلیل بیماری همه گیر ویروس کرونا بود؛ مردم در قرنطینه خانگی به سر می برند و حمل و نقل از جمله سفرهای هوایی در سراسر جهان کاهش یافته است. دلیل دیگرش هم افزایش بیش از اندازه عرضه در بازار جهانی نفت بود. اگرچه در حال حاضر وضعیت قیمت نفت آنقدرها که بنظر می رسد بد نیست، اما نشان از احتمال کاهش بیشتر قیمت در آینده دارد. چنین اتفاقی بیش از همه به کشورهای صادرکننده نفت آسیب می رساند چرا که آنها مجبورند برنامه های بودجه خود را به روز کنند و برخی از هزینه های وابسته به درآمد نفتی را کاهش دهند.

اما نکته قابل تامل اینکه: طی سالیان متمادی صادرکنندگان نفت درآمدهای نفتی را برای خرید سلاح، خرید هتل و کالاهای لوکس از کشورهای غربی و نهایتا سرمایه گذاری‌های پرهزینه و دردسساز به کار می گرفتند (چیزی که از آن می توان به عنوان استراتژی فیل سفید یاد کرد). این کشورها نتوانستند از درآمدهای نفتی در مسیر سرمایه گذاری منطقی در صنعت و کشاورزی که می‌توانست به توسعه پایدار اقتصادی کمک کند بهره برداری کنند. بخشی از این مساله مرتبط با استراتژی هایی بود که می توان آن را بازگشت پترودلارهایی در نظر گرفت که نقش جبرانی در افزایش قیمت نفت برای کشورهای صنعتی را بازی می کرد. خرید مقادیر زیادی سلاح و مستغلات و کالاهای لوکس بخشی از این فرآیند بود.

تنها چند ماه تا منقضی‌شدن تحریم‌‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران باقی مانده، آمریکا همه تلاش خود را برای تجدید این تحریم‌‌ها به‌کار گرفته است. اما تحقق هدف مستلزم همکاری سایر اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد است که همگی از امضاکنندگان توافق هسته‌ای سال 2015 با ایران موسوم به برجام هستند؛ توافقی که لغو تحریم تسلیحاتی در اکتبر‌2020 یکی از شروط اصلی آن است. اگر باقی اعضای شورای امنیت به خواسته ایالات‌متحده برای تجدید تحریم تسلیحات متعارف علیه ایران عمل نکنند، رییس‌جمهوری دونالد ترامپ قصد دارد از یکی از مفاد »بدترین توافق تاریخ« برای بازگرداندن همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران استفاده کند.

(این ماده زمانی قابل اجراست که یکی از طرفین برجام به تعهدات خود عمل نکرده باشد و ایران در پاسخ به خروج آمریکا از توافق از سال گذشته از تعهداتش عقب‌نشینی کرده است.) اما مشکل اینجاست که ایالات‌متحده در ماه مه 2018 به‌طور رسمی به عضویت خود در توافق پایان داده و کارزار اعمال فشار حداکثری را علیه ایران آغاز کرده؛ اقدامی که با انتقاد دیگر امضاکنندگان از جمله متحدان اروپایی آمریکا مواجه شده است. درواقع مطابق برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل، تحریم‌های تسلیحاتی ایران پس از پنج سال برداشته می‌شوند. آمریکایی‌ها در تلاش‌اند تا اجازه ندهند این تحریم‌ها که اکتبر2020 منقضی خواهد شد، برداشته شود.

آنگونه که به‌نظر می‌رسد اقدام رییس‌جمهور برای عزل وزیر صنعت معدن و تجارت به‌دلیل نوسانات و افزایش شدید قیمت در بازار خودرو طی چند ماه اخیر بود، اگر‌چه در این میان مسائل دیگری چون حمایت رحمانی از عدم تفکیک وزارتخانه متبوع‌اش نیز به‌عنوان دلیل برکناری جنجالی وی از سمت‌اش هم مطرح شد اما‌ واکنش‌های مختلفی از سوی موافقان و مخالفان شنیده و در رسانه‌های مختلف منتشر شد. در این خصوص علیرضا زاکانی منتخب مجلس یازدهم پس از انتشار خبر برکناری رضا رحمانی وزیر صمت در حساب توئیتر خود نسبت به این موضوع واکنش نشان داد. او در این‌باره نوشت: »دستور برکناری وزیر صنعت و پاسخ وی به آقای روحانی نحوه تصمیم‌گیری دولت‌مردان را آشکار می‌کند، راه‌حل مسئله‌های کشور زیاد سخت نیست اما مدیریت بی‌منطق جریان غیر‌انقلابی مانع رفع مشکلات شده است«. او در ادامه گفته است: »مجلس یازدهم وظیفه همکاری و کمک به دولت در خدمت‌گزاری و مطالبه جدی در زدودن کژی‌ها دارد«. علاوه بر زاکانی، مجتبی رضاخواه دیگر منتخب مجلس یازدهم نیز از قافله تخریب دولت عقب نماند و در توئیتی در این رابطه نوشت:

دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان اگرچه طی سال‌های گذشته بر سر بسیاری از موضوعات داخلی و خارجی اختلاف‌نظر جدی داشتند اما بر سر یک موضوع این اختلافات را کنار گذاشته و در کنار یکدیگر ایستاده‌اند: »موضوع ایران«. تنها توافق هسته‌ای بوده که توانسته شکافی جدی در بدنه دو حزب حاکم در آمریکا ایجاد کند و نقطه افتراقی میان جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها شود. از سال 2018 و با خروج ایالات‌متحده از توافق هسته‌ای با ایران، بسیاری از دموکرات‌ها در قامت منتقدین کاخ سفید ظاهر شده و از رفتار‌های دولت ترامپ در قبال توافق هسته‌ای انتقاد کرده‌اند.

در مقابل جمهوری‌خواهان نیز با اصرار بر اتخاذ راهبرد فشار حداکثری علیه ایران کوشیده‌اند تا از روش و تاکتیکی متفاوت با دموکرات‌ها به آنچه می‌خواهند دست یابند. به‌رغم مخالفت دموکرات‌ها با خروج آمریکا از برجام و وجود گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر احتمال بازگشت ایالات‌متحده به توافق هسته‌ای در صورت پیروزی یک دموکرات در نوامبر 2020، خروج ترامپ از این توافق و ارائه طرح‌هایی نظیر تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، باعث ایجاد یک تناقض جدی میان دموکرات‌ها شده است.