با شروع بهکار دولت تدبیر و امید دوره جدیدی از مذاکرات هستهای با گروه 1+5 آغاز و دیپلماسی جدید هستهای بعد از 40 دور مذاکره فشرده و پیچیده تیم مجرب، متعهد و پرتلاش کشورمان درنهایت در23 تیرماه سال 1394به سند برجام منتهی شد.
این سند امروز به جهانیان نشان میدهد برنامه هستهای ایران بهصورت بومی و برپایه دانش و همت جوانان این مرز و بوم توسعهیافته و پیشرفت کرده و دستاوردهای درخشانی را برای کشور به ارمغان آورده، بهطوری که در صحنه بینالمللی بهعنوان واقعیتی گریزناپذیر به ثبت رسیده است.
حال چندی پیش شاهد اولین سالگرد توافق هستهای ایران و 1+5 بودیم. اما در طی این مدت غرب بعد از اجرایشدن برجام مکررا اعلام کرده که ایران به تمامی تعهدات خود پایبند بوده ولی ایران میگوید غرب بهخصوص ایالات متحده به وعدههای خود عمل نکرده است زیرا غرب مهمترین تعهد خود براساس برجام که برقراری ارتباط بانکی با ایران است را محقق نکرده است. ازسوی دیگر اخیرا اعضای ناتو سعی دارند به ایران برای محدودکردن برنامه موشکی خود فشار بیاورند.
درصورتی که ایران برنامه موشکی خود را بازدارنده دانسته و هیچگاه قطعنامه سازمان ملل را زیر پا نگذاشته است و عملا هیچگاه به سمت تولید سلاحهای نامتعارف و هستهای حرکت نکرده است. اما طی یک سال گذشته از دو جهت تلاش مضاعفی صورت میگیرد تا برجام با موانعی روبهرو شود؛ اول اینکه درکنگره آمریکا و لابیهای صهیونیستی درکنگره تلاش میشود که برجام با موانعی روبهرو شود، از سوی دیگر نیز کشورهای عربی همانطور که در زمان مذاکرات سنگاندازی میکردند، سعی دارند در روند اجراییکردن برجام هم مشکل ایجاد کنند.
دومین موردی که درمقابل برجام وجود دارد موضع اصولگرایان تندرو است که فشار شدیدی در زمان مذاکرات به مذاکره کنندگان وارد آوردند و اکنون نیز سعی دارند اینگونه جلوه دهند که فرایند اجراییکردن برجام دارای مشکلاتی است. نگرانکنندهترین مساله، موضعی است که وزارت خزانهداری آمریکا در مورد تعاملات دلاری بانکی با ایران پیش گرفته است. ازجمله مخالفتهای دیگری که درآمریکا با برجام میشود، مساله مخالفتهایی است که درمجلس نمایندگان آمریکا با فروش هواپیما به ایران صورت میگیرد. هر چند اگر این مورد به تصویب نهایی هم برسد احتمالا اوباما آن را وتو خواهد کرد؛ وتویی که به نفع ایران است.
دراین راستا بسیاری از تحلیلگران و اندیشمندان و صاحب نظران حوزه سیاست و روابط بینالملل، برجام را پدیدهای فراتر از ایران و برنامه هستهای ایران میدانند و آن را تحولی در تاریخ دیپلماسی قلمداد میکنند.
در دورانی که بحرانهای متعدد و ابهامات پیش روی بازیگران مختلف منطقهای و بینالمللی چشماندازی از امکان حل و فصل و فرونشاندن صلحآمیز بحرانها را بهسختی نوید میدهد، برجام ظرفیت و توان دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران را به نمایش گذاشت. استقبال قریب به اتفاق کشورهای جهان، جز معدودی که تنش و بحران و ایرانهراسی را دنبال میکنند، شاهدی بر این مدعاست. مذاکرات برای دستیابی به توافق هستهای و انعقاد سند برجام گزینهای عزتمندانه و آغازی بر امیدواری ملتها نسبت به حفظ هویت مستقل پیش روی آنهاست.
دراین خصوص کارشناسان مسائل سیاسی ابراز داشتهاند براساس متن برجام همه طرفها متعهد هستند تا جهت اجراشدن برجام تلاش خود را بهکار گیرند که این امر تعهدی فراتر از کشورهای مذاکرهکننده بوده و تلاش همه اعضای جامعه بینالمللی را میطلبد تا با حفظ و تضمین اجرای برجام و غلبه بر چالشهای مالی و جو روانی ناشی از تحریمهای فرو پاشیده، ظرفیت عظیم دیپلماسی و مذاکره در دوران گذار کنونی را تقویت کرده و از این طریق به مسئولیت بینالمللی خود عمل کنند.
در پایان و به نظر نگارنده"مهدی حیدرپور" اگر توافق هستهای به وجود نمیآمد، احتمال اقدام نظامی کشورهای قدرتمند علیه ایران وجود داشت. بنابراین رسیدن به توافق ضرورت داشت لذا نفس رسیدن به برجام برای ایران، منطقه و جامعه جهانی مفید بود زیرا در صورت هرگونه تغییر نگرش جامعه جهانی نسبت به ایران آینده برای همه در هالهای از ابهام قرار داشت. به واقع برجام بهنفع کل منطقه و فرصتی برای توسعه همکاری منطقهای است و این فرصت باید از سوی همه طرفها غنیمت شمرده شود.