مطلب شماره 163

سناریوی‌انتخاباتی

محور اصلی انتخابات رقابت در جمع کسب و حفظ قدرت است. حکومت در این فرایند از طریق مشارکت گروه‌ها و مردم در انتخابات، درصدد کسب مشروعیت است. انتخابات امری اساسی و ظریف است. حساسیت و ظرافت آن در این واقعیت نهفته است که حداقل از حیث نظری، انتخابات آزاد، انگیزه اصلی دموکراسی است، یعنی منبع قدرت، مردمی هستند که به تعیین رهبران، روسای‌جمهور، وکلای مجلس و سیاستگذاری مدنی و عمومی می‌پردازند. حال چند وقتی است که شور و شوق انتخابات در بین مردم و مسئولین به اوج خود رسیده و با ثبت نام یک هزار و636 نفر از افراد طیف‌های مختلف جامعه برای نامزدی انتخابات 96، قطعا شاهد انتخابات متفاوتی نسبت به دوره‌های قبل خواهیم بود.

در این بین کارشناسان و تحلیلگران مسائل سیاسی چند سناریو درخصوص دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری مطرح نمودند که در ادامه می‌خوانید: سناریو یک: رئیسی دربرابر روحانی در این بخش همانطور که طی ماه‌های گذشته بارها و بارها از سوی رسانه‌های مختلف مطرح شده است، در پایان مناظره‌ها کاندیداها به نفع این دو انصراف دهند و رقابت میان آنها صورت بگیرد. البته قاعدتا برخی کاندیداها مانند هاشمی، میرسلیم یا غرضی در این رقابت حضور خواهند داشت اما عمده رقابت میان رئیسی و حسن روحانی خواهد بود، با فرض اینکه قالیباف نیز به نفع رئیسی از انتخابات انصراف دهد و احمدی نژاد و بقایی نیز از فیلتر شورای نگهبان عبور نکنند.

در همین خصوص فعالان سیاسی در گفت وگو با فرارو گفتند: محمد توسلی(عضو شورای مرکزی و رئیس دفتر سیاسی نهضت آزادی) گفت: در این سناریو مناظره‌ها بیشتر حالت دو قطبی روحانی- جهانگیری و رئیسی- قالیباف پیدا خواهد کرد و موجب حضور بیشتر مردم در انتخابات خواهد شد و اگر انتخابات بدون حاشیه برگزار شود روحانی در مجموع برنده انتخابات خواهد بود. حمیدرضا ترقی(عضو حزب موتلفه اسلامی) گفت: در چنین شرایطی قطعا آقای روحانی از مناظره طفره خواهند رفت و آقای رئیسی هم به لحاظ اخلاقی سعی می‌کنند به‌صورت اثباتی مناظره کنند نه تخریبی. اما نقش آقایان قالیباف و جهانگیری در اینجا متفاوت است. زیرا به‌طور کل آقای قالیباف برای حمله وارد انتخابات شده است و جهانگیری به‌منظور دفاع. بنابراین حضور این دو به خصوص آقای قالیباف می‌تواند تاثیر زیادی در نتیجه داشته باشد.

حسین کنعانی مقدم(عضو حزب سبز ایران) عقیده دارد: در این احتمال به عقیده من همه مسائل میان آقایان جهانگیری و قالیباف خواهد بود و نه روحانی و نه رئیسی درگیر نمی‌شوند. حضور آقایان هاشمی و میرسلیم هم تاثیر چندانی در نتیجه ندارد زیرا حضور میرسلیم که صرفا برای بیان دیدگاه‌های حزبی است و آقای هاشمی صرفا برای این در انتخابات نام‌نویسی کرده‌اند که مشخص کند مرحوم هاشمی تاکید بر حمایت از روحانی داشته است. در این حالت پیروز میدان آقای روحانی خواهد بود. علی محمد نمازی(عضو ارشد حزب کارگزاران) می‌گوید: در چنین حالتی هر دو جریان سیاسی با یکدیگر برابر خواهند بود و قالیباف و رئیسی تلاش می‌کنند نقطه ضعف‌های دولت را برجسته کنند و خود را به‌عنوان یک چهره منتقد معرفی کنند. در میان مردم هم همیشه چهره‌های منتقد بیشتر مورد توجه بوده‌اند.

اما با این حال آقای روحانی و آقای جهانگیری قطعا برای این مسئله برنامه‌ریزی کرده‌اند و آمادگی کامل را دارند. سناریو دوم: رقابت دوباره قالیباف و روحانی حضور شهردار تهران در انتخابات ریاست‌جمهوری تحلیل‌های بسیاری به همراه داشته است. برخی بر این باورند که وی نه آمده است که پیروز شود و نه قرار است که بماند. او صرفا برای حمایت از رئیسی در مناظره‌ها و همچنین جبران مناظره‌های سال 92 آمده است تا با روحانی تسویه‌حساب کند. اما یک عده دیگر معتقدند که حضور قالیباف در انتخابات برای شرایط خاص در نظر گرفته شده است. به این معنی که اصولگرایان همچنان درباره رئیسی شک و تردیدهایی دارد که شاید تا زمان رای‌گیری نتواند مورد اقبال عمومی قرار گیرد و در چنین شرایطی قالیباف جایگزین وی شود و تولیت آستان قدس به نفع آقای شهردار کنارگیری کند.

درباره این سناریو تحلیل‌ها به شرح زیر است: توسلی معتقد است: در این سناریو نیز مشابه حالت قبل مناظره‌ها بیشتر حالت دو قطبی خواهد داشت و موجب حضور بیشتر مردم در انتخابات خواهد شد و اگر انتخابات بدون حاشیه برگزار شود باز در مجموع روحانی برنده خواهد بود. کنعانی مقدم گفته است: این حالت در صورتی اتفاق می‌افتد که در نظر‌سنجی‌ها روند مناظره‌های آقای رئیسی مورد استقبال قرار نگیرند. قطعا در چنین حالتی هم اصولگرایان از کاندیدای نهایی یعنی قالیباف حمایت خواهند کرد اما اینجا حضور میرسلیم به ضرر اصولگرایان خواهد بود. در این شرایط هم البته اصولگرایان پیروز نمی‌شوند. جمع‌بندی در جمع‌بندی این دو سناریو بایستی اذعان نمود: در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم محمدباقر قالیباف درحالی برای سومین بار نامزد اصولگرایان شده که این بار هم می‌خواهد با چهره‌های مختلفی از کمپین اصولگرایان به رقابت بپردازد. او یک‌بار در رقابت درون‌گروهی در مجمع عمومی جبهه مردمی نیروهای انقلاب، شانس خود را برای رقابت آزموده بود، اما به جایگاهی بهتر از دومی دست نیافت. با این وجود رقابت او با نامزد اول جمنا یعنی سید ابراهیم رئیسی همچنان ادامه دارد و هواداران هر دو نامزد می‌کوشند کاندیدای خود را محبوب‌ترین نامزد این جبهه مردمی بخوانند.

روشن نبودن مکانیزم تعیین نامزد محبوب‌تر در جمنا، درست مانند سال 84 یا 92 که باعث فروپاشیده‌شدن ائتلاف‌های چندگانه اصولگرایان شد، این بار هم باعث می‌شود تا دست‌کم رئیسی و قالیباف هر دو تا روز رای‌گیری در عرصه حضور داشته باشند. به ویژه به این خاطر که سید ابراهیم رئیسی در بیانیه اعلام حضور، خود را در جایگاهی بالاتر از جمنا نشانده و قالیباف برخلاف او تاکید کرده که قصد شخصی برای کاندیداتوری نداشته، اما جبهه مردمی نام او را در بین نامزدها آورده است. شاید برای همین است که هواداران دو طرف، فعلا مشغول رقابتی تلویحی با یکدیگر هستند و جنگ قدرت میان صدرنشینان جمنا کم‌کم شکل علنی‌تری به خود می‌گیرد. این رقابت در آشکار و نهان حتی احتمال فروپاشیدن کمپین واحد جمنا را بیشتر هم کرده است. تندترین موضع را در این رابطه رضا شیران نماینده مشهد در مجلس و از چهره‌های نزدیک به محمدباقر قالیباف گرفت. او تلویحا تاکید کرد که قالیباف پایبند به سازوکار جمنا برای کناره‌گیری از فرایند انتخابات نیست.

شیران در گفت‌وگویی با خانه ملت، اظهار داشت: »قالیباف درخواستی برای حضور در جمنا نداشت و بدون درخواست وی اقدام به رای‌گیری شد که نتیجه نیز با واقعیت همخوانی ندارد...« بعد از انتشار نتیجه نهایی رای‌گیری جمنا مشخص شد این جمعیت نمی‌تواند نماینده همه مردم در حوزه انتخابات ریاست‌جمهوری باشد؛ چرا که نتیجه اقدامات این جبهه با چیزی که در نظرسنجی‌های معتبر آمده، متفاوت است. او در این مصاحبه پیش‌بینی جالبی کرد که البته با فضای کلی امروز رقابت‌های انتخاباتی چندان دور از ذهن نیست. او پیش از فرایند ثبت نام از نامزدهای انتخابات، تصریح کرد: »پیش‌بینی من این است اگر فرد مورد نظر جبهه پایداری در جمنا رای بیاورد، آقای جلیلی دیگر وارد صحنه نمی‌شود و این یک تاکتیک حزبی است که از طرفی جمنا را قبول ندارند اما از طرف دیگر، افراد شاخص جمنا قرابت فکری و عملی با پایداری‌ها دارند. این پیش‌بینی شیران فعلا درست از آب درآمده است. سیدابراهیم رئیسی که گفته می‌شود آیت‌ا... مصباح یزدی به‌عنوان پدر معنوی جبهه پایداری از او حمایت می‌کند، به عنوان نامزد شاخص جمنا به میدان آمده و سعید جلیلی از کاندیداتوری انصراف داده است.

حتی مهرداد بذرپاش هم که نزدیک به این جبهه بود از کاندیداتوری انصراف داده و به این ترتیب می‌توان رئیسی را نه نامزد جمنا که کاندیدای جبهه پایداری در انتخابات ریاست جمهوری 96 قلمداد کرد. بنابراین قالیباف حق دارد که در چنین وضعیتی خود را نامزد اصلی اصولگرایان دانسته و به رقابت با رئیسی به عنوان کاندیدای جریانی که چندان محبوبیتی میان اصولگرایان ندارد، بپردازد. با این حال برخی هواداران رئیسی سعی می‌کنند با مطرح‌کردن نام قالیباف به‌عنوان معاون اول دولت رئیسی، به‌نوعی به او امتیاز داده و ترغیبش کنند که به نفع تولیت آستان قدس رضوی کناره‌گیری کند. این درحالی است که ناظران سیاسی چنین احتمالی را ضعیف می‌دانند. مثلا ناصر ایمانی فعال اصولگرا به خبرآنلاین می‌گوید: »هم آقای رئیسی و هم آقای قالیباف براساس نظر جمنا و تعهدی که به آن مجموعه داده بودند امکان دارد به نفع دیگری کنار بکشند.

ضمن آنکه خودشان می‌دانند هر کدام به این تعهد عمل نکنند اصلا سابقه خوبی در جامعه اصولگرا برای آنها باقی نمی‌ماند. اگر آقای رئیسی ببیند که آقای قالیباف امکان پیروزی بیشتری در انتخابات دارد چون از ابتدا خیلی انگیزه‌ای برای نامزدی در انتخابات نداشت خیلی ساده‌تر می‌شود کنار بکشد، بنابراین احتمال عقلایی‌اش وجود دارد.«

در پایان و به نظر نگارنده"مهدی حیدرپور"(مهدی قزل):در این احتمال به عقیده من همه مسائل میان آقایان جهانگیری و قالیباف خواهد بود و نه روحانی و نه رئیسی درگیر نمی‌شوند حضور آقایان هاشمی و میرسلیم هم تاثیر چندانی در نتیجه ندارد زیرا حضور میرسلیم که صرفا برای بیان دیدگاه‌های حزبی است و هاشمی به عنوان مستقل در انتخابات شرکت نموده است و وی در دولت‌های ششم و هفتم معاون رئیس‌جمهور بوده و این امکان وجود دارد که به نفع آقای روحانی انصراف بدهد. در این حالت پیروز میدان آقای روحانی خواهد بود.