ماموریت‌غیر‌ممکن‌نفتی‌ترامپ
سفر اخیر وزیر انرژی آمریکا به مسکو و ریاض با هدف همراه ساختن بزرگترین تولیدکنندگان نفت جهان با سیاست‌های تحریمی واشنگتن علیه تهران صورت گرفت؛ سیاستی که تردیدهایی جدی بر کارآمدی آن مطرح است. »ریک‌پری« وزیر انرژی ایالات متحده در مسکو با همتای روس خود دیدار کرد. چند روز قبل نیز این مقام آمریکایی با وزیر انرژی عربستان سعودی دیدارهایی را انجام داده بود. گفته می‌شود وی قرار است تا قبل از چهارم نوامبر (زمان آغاز تحریم نفتی علیه ایران) بار دیگر با مقام‌های عربستانی مذاکراتی داشته باشد.
پری در گفت‌وگوهای خود با مقامات مسکو و ریاض از آنها خواسته حجم تولید نفت را بالا نگاه دارند. کاخ سفید به صفر رساندن صادرات نفت ایران تا اواسط آبان‌ماه را هدفگذاری کرده ولی با این حال برخی کشورها همچون چین، هند و ترکیه اعلام کرده‌اند به خرید نفت از ایران ادامه می‌دهند. از این رو خبرگزاری »رویترز« ماموریت وزیر انرژی آمریکا در دیدار با »الکساندر نواک« و »خالد الفالح« وزیران انرژی روسیه و عربستان را جبران کمبود نفت ناشی از قطع صادرات ایران در بازار برشمرد.
یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های کاخ سفید آن است که با کاهش عرضه در بازار و فزونی یافتن تقاضا، قیمت نفت و مشتقات آن افزایش پیدا کند. در واقع این مقام آمریکایی با وزرای دو کشور بزرگ تولیدکننده نفت در داخل و خارج اوپک دیدار کرد تا اهدافی فراتر از اقتصاد و انرژی را پیگیری کند. افزایش بهای نفت و بنزین در جهان و به‌ویژه در ایالات متحده در آستانه برگزاری انتخابات میاندوره‌ای کنگره از دید بسیاری از ناظران، فاجعه‌ای برای جمهوریخواهان به‌شمار می‌آید.
به همین دلیل موضوع تحریم ایران و احتمال افزایش بهای نفت به یک چالش سیاسی در آمریکا تبدیل شده است زیرا می‌تواند بر تصمیم‌گیری رای‌دهندگان و نوع نگاه آنها به »دونالد ترامپ« و حزب حامی وی تاثیر منفی داشته باشد.
در تکمیل مقدمه عنوان شده بایستی گفت: صادرات نفت خام و گاز مایع ایالات متحده در هر سه هفته گذشته افزایش داشته است، چرا که خریداران آسیایی مجبور شده‌اند جایگزینی برای نفت خام ایران بیابند. این عملا سومین پیروزی برای ترامپ است. تحریم‌ها صادرات نفتی آمریکا را رونق بخشیده‌اند و ایالات متحده در یک هفته منتهی به 21 سپتامبر بیش از 2.5 میلیون بشکه در روز نفت صادر کرده که از زمان برداشتن ممنوعیت صادرات نفتی دوران باراک اوباما در دسامبر 2015 تاکنون بی‌سابقه بوده است. اگر شخص دیگری غیر از ترامپ هم در دفتر بیضی در کاخ سفید نشسته بود، خشنود و راضی می‌بود.
اما این سکه یک روی دیگر هم دارد. اول اینکه تحریم‌ها تاکنون در دستیابی به هدف اصلی خود یعنی وادار‌کردن ایران به تغییر در رفتارها و سیاست‌گذاری‌ها موفق نبوده‌اند. تغییری در وضعیت خاورمیانه ایجاد نشده است. جنگ‌های نیابتی که در آنها ایران از یک گروه حمایت می‌کند و کشورهای عربی تحت حمایت آمریکا هم از گروهی دیگر، حتی به پایان نزدیک هم نیستند.
رهبران جمهوری اسلامی هنوز زیر فشارهای ایالات متحده سر خم نکرده‌اند و تظاهرات عمومی در ایران که جان بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا به شدت خواستار آن است، در حد یک رویا باقی مانده. نکته قابل تامل اینکه قیمت نفت خام برنت دریای شمال برای نخستین بار از سال 2014 میلادی تاکنون به بیش از بشکه‌ای 80 دلار رسیده است و با حذف صادرات نفتی ایران از بازار ممکن است سه رقمی شود. در همین حال، حذف نزدیک به یک میلیون بشکه نفت خام و چشم‌انداز حذف مقادیر بیشتر نفت از بازار هیچ نتیجه‌ای غیر از احیای چشم‌انداز نفت 100 دلاری نداشته است.
هیچ جای تعجبی ندارد که ترامپ خشم خود را از اوپک بی عرضه در توئیتر فریاد می‌زند. بیشتر اعضای گروه قبل از حذف نفت ایران تولیدات نفتی خود را تا جایی که می‌توانستند، بالا برده بودند. حتی اگر بتوانند اندکی تولیدات را افزایش دهند، این اقدام نگرانی بیشتر از کاهش ظرفیت مازاد را در پی خواهد داشت که برای جلوگیری از نوسان در بازار در صورت بروز اختلال در تولید استفاده می‌شود. نفت 100 دلاری برای همه رانندگان در سراسر جهان از جمله آمریکایی‌ها، خبر ناخوشایندی است و اعمال تحریم‌ها علیه ایران احتمال وقوع آن را به‌شدت افزایش داده است.
با نزدیک‌شدن انتخابات میان‌دوره کنگره، تعجب‌آور نیست که رییس‌جمهوری سعی دارد تقصیر آسیب‌های سیاست خارجی خود را بر گردن تولیدکنندگان خارجی نفت بیاندازد دراین بین رسانه‌های غربی دیدار وزیر انرژی ایالات متحده در مسکو با همتای روس را درست در زمانی که روابط مسکو - واشنگتن با چالش‌های عمیقی روبرو است قابل توجه و شگفت‌آور می‌دانند. چندی پیش ترامپ تحریم‌ها علیه روسیه را بار دیگر تمدید کرد، از سوی دیگر موضوع حمله به یک جاسوس روسی در بریتانیا نیز وارد مرحله تازه‌ای شده است.
همچنین تنش میان دو طرف در مورد حمله به ادلب سوریه نیز به قوت خود باقی است. به نوشته برخی رسانه‌ها، مسکو تا پیش از این با درخواست کاخ سفید برای افزایش تولید نفت مخالفت کرده بود اما ریاض اعلام داشته که این تقاضای ترامپ را برآورده می‌کند. نکته دیگر اینکه آمریکا پس از 10 سال در حال پشت سرگذاشتن روسیه و کسب عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت است.
براساس آمار وزارت انرژی آمریکا، این کشور در ماه گذشته میلادی 10.9 میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده که حدود 100 هزار بشکه بیشتر از تولید روسیه در همین بازه زمانی است. البته تولید نفت مسکو به همراه میعانات گازی تا بیش از 11میلیون بشکه افزایش می‌یابد. به نوشته رویترز اگرچه کاخ سفید کشورهای جهان را تهدید کرده که باید خرید نفت از ایران را به صفر برسانند اما این احتمال وجود دارد که مجبور شود تخفیف‌هایی را برای برخی کشورها در نظر بگیرد.
»واشنگتن پست« در این‌باره نوشته است: حتی با تشدید تحریم ایران از سوی ترامپ، چین به خریدهای نفتی از تهران ادامه می‌دهد. چین بازار انرژی مهم و بزرگی برای ایران است و تهران می‌تواند در کنار انرژی به معامله‌های تجاری خود با پکن ادامه دهد. به نوشته این روزنامه اگرچه چین هم در این روابط منافع خود را دنبال خواهد کرد اما پکن فرصت‌های خوبی را به ایران در جهت کم‌کردن از فشار تحریم‌ها عرضه خواهد داشت. برخی تحلیلگران بازار انرژی اعتقاد دارند در این صورت چین به مشتری انحصاری نفت ایران تبدیل می‌شود. در این بین ناظران سیاسی بر این موضوع اذعان دارند که: اگرچه کاخ سفید کشورهای جهان را تهدید کرده که باید خرید نفت از ایران را به صفر برسانند اما این احتمال وجود دارد که مجبور شود تخفیف‌هایی را برای برخی کشورها در نظر بگیرد.
علاوه بر این حتی با تشدید تحریم ایران از سوی ترامپ، چین به خریدهای نفتی از تهران ادامه می‌دهد. چین بازار انرژی مهم و بزرگی برای ایران است و تهران می‌تواند در کنار انرژی به معامله‌های تجاری خود با پکن ادامه دهد. به نوشته روزنامه (واشنگتن پست) اگرچه چین هم در این روابط منافع خود را دنبال خواهد کرد اما پکن فرصت‌های خوبی را به ایران در جهت کم‌کردن از فشار تحریم‌ها عرضه خواهد داشت. برخی تحلیلگران بازار انرژی اعتقاد دارند در این صورت چین به مشتری انحصاری نفت ایران تبدیل می‌شود.
از طرف دیگر نشریه »عصرآسیایی« نیز از تحکیم روابط و ادامه تجارت نفتی هند با ایران خبر می‌دهد. این نشریه می‌نویسد: هند حدود 23 درصد از نیاز خود به نفت را از طریق ایران تامین می‌کند و پیداکردن نفت مناسب برای پالایشگاه‌های خود را سخت می‌داند. از طرف دیگر تقویت روابط ایران و هند در زمینه همکاری در بندر چابهار نیز مطرح است و حتی به تازگی دیدارهای دوجانبه‌ای برای تعیین ساختاری تازه جهت ادامه تجارت حتی پس از تحریم‌های آمریکا صورت گرفته است.
در پایان نگارنده مهدی قزل معتقد است: شرایط بین‌المللی به کاخ سفید اجازه نمی‌دهد تا به هدف خود یعنی به صفر رساندن صادرات نفتی ایران دست پیدا کند. در بدبینانه‌ترین حالت پیش‌بینی می‌شود که تحریم‌ها شاید صادرات نفت ایران را به 1.5 میلیون بشکه نزدیک کند. در این راستا حتی فشار و تهدیدهای آمریکا و هماهنگی‌های بیشتر با تولیدکننده‌های بزرگ نفتی نمی‌تواند اوضاع را به دوره پیش از امضای برجام باز‌گرداند.
