تلاش آمریکا‌برای ایجاد ماکتی از ناتو در‌خاورمیانه
در این زمینه رسانه‌های عربی دهم سپتامبر با اشاره به برگزاری نشست مشترک روسای ستاد کل ارتش‌های شورای همکاری خلیج فارس با همتایان آمریکایی، اردنی و مصری در کویت به نقل از منابعی در وزارت دفاع آمریکا از مقدمه‌سازی برای تشکیل ناتو عربی خبر دادند. پیش از این رسانه‌های عربی اعلام کرده بودند: کاخ سفید تنها 60 روز به دیپلمات‌های آمریکایی فرصت داده است تا به بحران دیپلماتیک میان عربستان، امارات، بحرین و مصر با قطر که 13 ماه است ادامه دارد، پایان دهند تا واشنگتن بتواند توافق مورد نظر خود برای تشکیل ناتو عربی در منطقه را عملی کند.
دراین خصوص بایستی به این نکته اشاره شود که: طرح ناتو عربی سال گذشته از سوی عربستان و در جریان سفر »دونالد ترامپ« رییس‌جمهوری آمریکا به ریاض پیشنهاد شد و قرار است برای چگونگی اجرای این طرح یک نشست مشترک در واشنگتن روزهای 12 و 13 اکتبر (22 و 23 مهر) صورت گیرد. درواقع زمزمه‌های این طرح که از سال 2015 و با روی کارآمدن ملک سلمان مطرح و با سفر سال 2017 ترامپ به عربستان تقویت شد بنا دارد ضمن مهار ایران، مبارزه با تروریسم، تقویت همکاری‌های دفاع موشکی و گسترش روابط اقتصادی و دیپلماتیک را نیز در دستور کار قرار دهد. به‌نظر می‌رسد این ائتلاف بر همکاری دولت ترامپ با دو کشور عرب حوزه خلیج‌فارس یعنی عربستان و امارات علیه ایران متمرکز خواهد بود.
نکته قابل تامل اینکه: هر چند که برجسته‌ترین اهداف تشکیل ناتو عربی تقویت همکاری‌های بین دولت‌های عضو در زمینه دفاع موشکی، آموزش نظامی و مبارزه با تروریسم بیان شده است اما به نظر می‌رسد آمریکا و همپیمانان آن پس از شکست از محور مقاومت در منطقه به‌ویژه در سوریه برای مقابله با این محور به‌ویژه ایران تاسیس ناتو عربی را در دستور کار قرار داده‌اند. محور مقاومت با محوریت ایران به مانع بزرگی در برابر سیاست‌های خاورمیانه ترامپ تبدیل شده است. از این رو، واشنگتن سیاست اجماع‌سازی علیه ایران را در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و نظامی پیش می‌برد.
همچنین تلاش برای تشکیل ناتو عربی در شرایطی صورت می‌گیرد که دولت آمریکا در منزوی‌کردن ایران با شکست روبرو شده است. دولت آمریکا با خروج از توافق هسته‌ای با هدف منزوی‌کردن ایران با شکست روبرو شد و پس از این ناکامی تهدید کرد که صادرات نفت ایران را متوقف خواهد کرد. مسوولان کشوری و لشکری جمهوری اسلامی در برابر تهدیدهای ترامپ واکنش نشان دادند و جلوگیری از صادرات نفت ایران را به معنی جلوگیری از صادرت نفت سراسر منطقه دانستند.
در چنین شرایطی واشنگتن به دنبال تشدید تنش‌ها میان ایران و کشورهای عربی و به طبع آن، فروش تسلیحات به کشورهای عربی است و برای تحقق این هدف، تشکیل ناتوی عربی را در دستور کار خود قرار داده است تا باج‌خواهی از کشورهای عربی را پیش برد. حتی دولت آمریکا در این زمینه علاوه بر فروش سلاح به این کشورها تصریح داشته است برخی از دولت‌های خاورمیانه بدون حمایت آمریکا یک هفته هم نمی‌توانند، دوام بیاورند.
بسیاری از تحلیلگران معتقدند آمریکاییها با مطرح‌کردن طرح ناتوی عربی، افزون بر تلاش برای تشدید موج ایران‌هراسی، به‌دنبال منحرف‌کردن افکار عمومی از خطرات رژیم‌صهیونیستی برای امت اسلامی هستند. آنها تلاش می‌کنند ایران را به‌جای رژیم صهیونیستی، بزرگ‌ترین خطر برای کشورهای منطقه جلوه دهند و با این اقدام خود منافع صهیونیست‌ها را با تشکیل ناتوی عربی تامین کنند.
به‌عبارتی دیگر بایستی گفت: دولت آمریکا پس از اعلام تشکیل ائتلاف »ناتوی عربی« از اهداف ضد ایرانی آن پرده برداشت و یکی از این اهداف را منع گسترش نفوذ ایران در منطقه عنوان کرد، اما با تاملی بیشتر می‌توان دریافت که باج‌خواهی آمریکا از کشورهای عضو این ائتلاف، هدف اصلی دولت ترامپ است. صرف نظر از اهداف اعلامی کاخ سفید در راستای پروژه ایران‌هراسی، به‌نظر می‌رسد که دوشیدن کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس از مهمترین اهداف آمریکا از طرح ناتوی عربی باشد.
نکته قابل توجه اینکه: همه رویکردها و تحرکات ترامپ در کشورهای عربی از زمان راهیابی‌اش به کاخ سفید با هماهنگی رژیم اسرائیل صورت می‌گیرد. آمریکا در این باره به دغدغه دیگر کشورهای منطقه هیچ اهمیتی نمی‌دهد. بسیاری از ناظران معتقدند که آمریکا از طریق تشکیل ناتو عربی به‌دنبال از بین بردن قضیه فلسطین و پیش بردن »معامله قرن« است. با وجود همه تلاش‌ها تحقق طرح ناتو عربی با موانع جدی روبرو است. اختلافات میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس عمده‌ترین چالش پیش روی طرح ناتو عربی است.
عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر و بحرین سال گذشته روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کردند و هنوز هم میان این کشورها با قطر تنش وجود دارد. کشورهای عربی مختلف بر سر مسائل گوناگون با یکدیگر در حال نزاع هستند. این نزاع‌ها نشان‌دهنده اختلاف منافع کشورهای عربی با یکدیگر است. نکته دیگر اینکه اگرچه عربستان، امارات و بحران برای تشکیل ناتو عربی و ائتلاف‌سازی علیه ایران تلاش می‌کنند و ایران را دشمن مشترک و خطرناک به‌شمار می‌آورند اما عمان، کویت و قطر در این زمینه با این کشورهای همنوا نیستند. به نظر می‌رسد عمان برای از سرگیری مذاکره میان ایران و آمریکا و کاهش تنش تمایل دارد. کویت نیز به‌دلیل هم مرزی با ایران و همکاری این کشور با ایران در عراق به‌طور آشکار مخالف دشمنی با ایران است. اردن هم نگران است با تشکیل ناتو عربی، معامله قرن نیز پیش رود و این کشور پس از مردم فلسطین قربانی شود.
زیرا اگر معامله قرن به رسمیت شناخته شود، حق بازگشت پناهجویان فلسطینی از اردن از بین خواهد رفت و این موضوع اردن را از نظر اقتصادی و اجتماعی زیر فشار قرار خواهد داد و هویت اردن و نظام این کشور را تهدید خواهد کرد. مصر هم درباره این طرح موضع واقعی خود را بیان نکرده است. اما پیام‌هایی که از این کشور به گوش می‌رسد نشان می‌دهد که این کشور با کشورهای عربی حاشیه خلیج (فارس) همراه نخواهد شد. این موضوع در موضع این کشور درباره نظام سوریه هم دیده شد و این کشور بر‌خلاف خواست کشورهای عربی عمل کرد. در این خصوص »آنتون مارداسوف« کارشناس شورای امور بین‌المللی روسیه گفت: آمریکا برای تاسیس جبهه ضد ایرانی تلاش می‌کند. این موضوع تازه‌ای نیست و هر بار این تلاش به‌دلیل اختلاف کشورهای عربی با مانع روبرو می‌شود. این موضوع در جنگ یمن آشکار است؛ به‌طوری که در این جنگ میان عربستان و امارات بر سر فرماندهی جنگ اختلاف‌های آشکار و مشکلاتی وجود دارد.
علاوه بر این »ولادیمیر سجین« پژوهشگر مرکز پژوهش‌های الشرقی وابسته به آکادمی علوم روسیه هم معتقد است که میان کشورهای عربی برای رویارویی با ایران همگرایی وجود ندارد و قطر و عمان با ایران روابط طبیعی خود را پیش می‌برند.
در پایان نگارنده مهدی قزل به دو نکته اذعان دارد: اول اینکه نباید از یاد برد که هدف از تشکیل ناتوی عربی در واقع نسخه عربی برگرفته از پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است تا از این طریق علاوه بر پیشبرد سیاست تجارت و فروش سلاح، پایگاه‌های نظامی در منطقه ایجاد کنند. نکته دوم اینکه: معلوم نیست آیا این ائتلاف می‌تواند سریعا با تهران مقابله کند یا نه، اما دولت ترامپ و همپیمانان منطقه‌ای آن مصالح مشترکی در منازعات یمن و سوریه و در دفاع از خطوط کشتیرانی خلیج‌فارس دارند که مسوول انتقال مقادیر زیادی از نفت جهان است. یک مقام بلندپایه ایران به رویترز گفته است: »آمریکاییها و متحدان منطقه‌ای‌شان به بهانه ثبات امنیتی در خاورمیانه درحال دامن‌زدن به تنش در منطقه هستند.« او تصریح کرد، این طرح نتیجه‌ای به بار نخواهد آورد و شکاف میان ایران، متحدان منطقه‌‌ای‌اش و کشورهای عربی تحت حمایت آمریکا را عمیق خواهد کرد.
