بامداد جمعه بود که خبر افزایش قیمت بنزین همه مردم را شوکه کرد و به‌سرعت در فضای رسانه‌ای، مجازی و شبکه‌های اجتماعی دست به‌دست چرخید. بنزین 3000 تومانی به اندازه‌ای برای مردم غیر قابل هضم بود که از همان ساعات اولیه تا روزهای بعد شاهد واکنش‌ها و اظهار نظرهای متفاوت از سوی فعالان سیاسی، اجتماعی، اقتصادی نمایندگان مجلس و سلبریتی‌ها در این‌باره بودیم. حتی در فضای مجازی نیز می‌شد نارضایتی و اعتراض را در اظهارات مردم مشاهده کرد.
جایی که بسیاری از اعتراض میدانی نسبت به این رویه خبر می‌دادند. هر چند که بارش برف روز شنبه نیز نتوانست مانع از این امر شود و مردم را غافلگیر کند و جامعه از تکاپو برای مخالفت و ابراز نارضایتی از تصمیم اخیر شورای عالی هماهنگی اقتصادی دست نکشید. البته باید صف اعتراضات مردمی که دغدغه معیشت و زندگی خود را دارند و این افزایش قیمت مسلما تاثیرات منفی بر زندگی‌شان خواهد داشت را از دلواپسان و مخالفان دولت جدا کرد. چرا که آنها درصددند با دستاویز قرار دادن این تصمیم که در سطح ملی گرفته شده دولت را هدف تخطئه و تخریب قرار دهند.
هر چند این اولین بار نیست که در طول چهل‌سال گذشته حامل‌های انرژی از جمله بنزین گران می‌شود و در دولت‌های پیشین نیز شاهد این مسئله بوده‌ایم. در این راستا اگر به سابقه اصلاح قیمت‌ها نظری بیافکنیم خواهیم دید که قیمت بنزین که در دولت اصلاحات 80 تومان بود در دولت احمدی‌نژاد به 700 تومان تغییر یافت. حال در دولت روحانی نیز در اصلاح قیمت از هزار تومان به 3 هزار تومان افزایش پیدا کرده که به قرائت برخی این اصلاحات لازم است. هر چند که به گفته خود دولت ما‌به‌‌التفاوت این افزایش قیمت به خود مردم بازگردانده خواهد شد.
از سوی دیگر نباید از یاد برد که این طرح مصوب شورای عالی هماهنگی اقتصادی است و اصلا دولت مطرح نیست و اگر دولت میداندار شده بدین خاطر است که اجرائیات کشور را بر‌عهده دارد. هر چند اعتراضات صورت گرفته بحق و بجاست و با توجه به مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم شاید بهتر بود این طرح در زمان دیگری مطرح و اجرا می‌شد. در این خصوص کارشناسان مسائل اقتصادی براین باورند که: دولت ظرف 30 سال گذشته عمدتا برای تامین کسری بودجه‌های خود دو ابزار داشته است.
یکی افزایش قیمت حامل‌های انرژی و دیگری افزایش قیمت ارز که دولت‌ها طی این مدت در ارتباط با بی‌انضباطی‌های مالی خود متوسل به این ابزارها می‌شدند. هزینه‌های آن عملا متوجه مردم بود و مردم طی سه دهه گذشته هزینه‌های این سیاست‌های غلط دولت‌ها را داده‌اند. آنچه امروز اتفاق افتاده هم ادامه همین سناریوهای قبلی است. نکته قابل توجه در همه این موارد این است که استفاده از این ابزار علاوه بر اینکه آسیب‌های خیلی جدی برای رفاه عمومی و مردم دارد، سبب می‌شود که هزینه‌های دولت هم به‌شدت افزایش پیدا کند.
بزرگترین متقاضی و مصرف‌کننده در جامعه ما خود دولت است. وقتی افزایش قیمت حامل‌ها یا افزایش قیمت ارز ایجاد می‌شود، هزینه‌های تولید افزایش پیدا می‌کند و به‌دنبالش قیمت کالاها افزایش می‌یابد، یعنی تورم ایجاد می‌شود. بسیاری از واحدهای تولیدی دیگر قادر به‌ادامه حیات در مقابل کالاهای چینی و خارجی نیستند، موقعیت رقابتی‌شان را از دست می‌دهند و از بازار خارج می‌شوند.
معنای دیگرش این است که بیکاری زیاد می‌شود. بنابراین علت رکود تورمی مزمن و طولانی که در اقتصاد کشور ما به‌وجود آمده، عملا خود سیاست‌های دولت‌ها طی سه دهه گذشته بوده که هر بار با استفاده از دو ابزار غلط افزایش قیمت حامل‌های انرژی و افزایش قیمت ارز عملا هزینه‌های هنگفتی را به مردم و جامعه تحمیل کرده‌اند و این‌بار هم همین‌طور است. اما افزایش قیمت بنزین موضوعی چند وجهی است و یک وجه ندارد. یک وجه اینکه ما روزانه حدود یکصد میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنیم و شدت مصرف‌مان نسبت به کشورهای دیگر و حتی کشورهای توسعه‌یافته به‌صورت نسبی بالاتر است.
بحث سر این است که راه حل جبران این قضیه بالابردن قیمت است یا مسئله خودروسازها؟ به مردم خودرویی تحویل می‌دهند که به جای اینکه 6 لیتر بنزین مصرف کند 10 تا 12 لیتر مصرف می‌کند و حالا خودروسازها خود را اصلاح نکنند و از مردم بخواهیم که بنزین را گران‌تر بخرند که مصرف کمتر شود؟ توصیه‌ای که یک مقدار دور از منطق به‌نظر می‌رسد. خودروساز نباید خودرویی تولید کند که آثار منفی داشته باشد؛ این یک اصل است. بحث دوم اذعان رییس‌جمهور محترم است که باید به 18 میلیون خانوار کمک معیشتی کرد.
یعنی قدرت خرید 70 درصد جمعیت با هزینه‌هایشان جور در‌نمی‌آید. درحالی که قرار است به قدرت خرید 70 درصد از جمعیت، 55 هزار تومان اضافه شود، اگر کالای متناسبی در مقابلش باشد شاید به‌نحوی جبران کند ولی اگر برای تنظیم و توزیع و نظارت کالا به دست مردم با قیمت‌های مناسب‌تر نباشد، آیا سرکنگبین صفرا نخواهد فزود؟ طبق محاسبات بانک مرکزی تورم 4 درصد بالا می‌رود اما تورم مجموعه 300 قلم کالاست ولی در معیشت مردم چقدر اثر خواهد کرد؟ روی غذا، برنج، گوشت و میوه مردم چقدر اثر خواهد کرد؟ در رابطه با وضعیت سیستم حمل و نقل کشور هرچند یک جدول کاری درست کرده‌اند ولی در عین حال جمع کثیری جزو این شبکه قرار نمی‌گیرند و این باعث می‌شود حجم هزینه‌ها بالا برود.
به‌خاطر داریم که دو سال پیش وقتی مسئله افزایش قیمت بنزین از 1000 تومان به 1500 تومان مطرح شد، مسوولان بار اصلی مسوولیت چنین تصمیمی را نپذیرفتند و در برابر آن سکوت کردند. مجمع تشخیص مصلحت نظام اعلام داشت ما موافق نبودیم، مجلس اعلام داشت لایحه را دولت داده، دولت اعلام داشت ما لایحه‌ای در این مورد نداده‌ایم و... بنابراین هر کدام به شکل و شیوه‌ای انگشت اتهام را به‌سوی دیگر نشانه رفتند. پس از آن دکتر محمدباقر نوبخت اعلام کرد که به‌هیچ عنوان مسئله افزایش بنزین مطرح نبوده است. ماجرای افزایش قیمت بنزین در حالی اتفاق می‌افتد که اگر دو سال پیش از آن، 20 تا 30 درصد به قیمت بنزین اضافه شده بود، دیگر امروز دولت مجبور نبود تا درباره قیمت بنزین چنین تصمیم دشواری را بگیرد. در گذشته نیز همین گونه بوده است.
اگر به‌صورت پلکانی طی سال‌های گذشته سالی 10 تا 15 درصد به قیمت بنزین اضافه شده بود، شرایط از نظر اقتصادی مناسب‌تر بود. همگان به یاد می‌آورند زمانی که طرح هدفمندی یارانه‌ها به اجرا درآمد قرار بود تا این یارانه‌ها به اقشار نیازمند جامعه داده شود اما وقتی در عمل بررسی صورت گرفت و این نتیجه حاصل شد که کار دشواری است و ممکن است برخی معترض شوند، محمود احمدی‌نژاد اعلام نمود این پول خود مردم است ما آن را به‌دست خود مردم می‌دهیم در نتیجه یارانه را به‌صورت فله‌ای و غیر هدفمند پرداخت نمودند. این همان غایت سیاست‌های پوپولیستی است.
اگر دولت اعلام کرده که همیشه با افزایش قیمت بنزین مخالف است، نشانی از همان نگاه و نگرش است. در این بین رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس درباره مصوبه سران سه‌قوه کشور برای افزایش نرخ بنزین در کشور، گفت: من نمی‌دانم سران قوا امضا کردند یا نه، چون از جزئیات جلسه آنان اطلاعی ندارم، اما ما صد درصد با این موضوع مخالفت می‌کنیم.
حجت‌الاسلام مجتبی ذوالنوری گفت: حرف بنده این است که جناب آقای رییس مجلس اگر می‌خواهند تصمیمی در جلسه سران قوا بگیرند، باید قبل از آن، در مجلس این تصمیم را با نمایندگان به شور بگذارد و بر‌اساس نظر نمایندگان در جلسه سران قوا تصمیم‌گیری کنند؛ یعنی خود رییس مجلس به‌تنهایی برای امور به این مهمی نمی‌تواند تصمیم‌گیری کند.
وی از تهیه یک طرح دو فوریتی برای مخالفت با گران‌شدن بنزین در صحن علنی مجلس خبر داد و تصریح کرد: بنده تلفنی از تعدادی از نمایندگان مجلس نظرخواهی کردم و تماما پیامک‌هایشان را حفظ کردم و نگه داشتم؛ همه این نمایندگان تأکید داشتند به‌عنوان موافق این طرح دو فوریتی اسمشان نوشته و ثبت شود و لذا در اولین ساعات یکشنبه (امروز) که مجلس آغاز به کار می‌کند، این طرح را در هیات رییسه اعلام وصول خواهم کرد.
علاوه بر این علی مطهری در یادداشتی با عنوان »دو اشتباه در نحوه گران‌کردن بنزین« نوشت: در این که برای قیمت بنزین و سایر حامل‌های انرژی در کشور باید فکری کرد تا آثار سوء‌ارزان بودن آنها مانند قاچاق سوخت از بین برود تردیدی نیست، اما نحوه اجرای آن بسیار مهم است. به‌نظر من در اقدام اخیر دو اشتباه رخ داد، یکی مربوط به مرجع تصمیم‌گیر است.
حیطه تصمیم‌گیری شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا صرفا حل مشکلات فوری و فوتی برای دور‌زدن تحریم‌ها است که باید حتی با نادیده گرفتن موقت قوانین موجود درباره آنها تصمیم گرفت. تصمیم‌گیری درباره قیمت بنزین از این سنخ مشکلات نیست و لزوما نباید در آن شورا تصمیم‌گیری می‌شد، نمی‌شود نمایندگان مجلس از نوع تصمیم درباره قیمت بنزین بی‌اطلاع باشند و پاسخی برای موکلان خود نداشته باشند، گرچه اجازه کلی آن را به دولت و نه به شورای عالی سران قوا داده‌اند.
اشتباه دیگر مربوط به شیب‌تند این تصمیم است، من خودم در جریان بررسی بودجه 98 پیشنهاد افزایش قیمت بنزین را دادم، اما به‌این صورت که تا 80 لیتر به همان قیمت 1000 تومان و از آن بالاتر 3000 تومان، ولی تصویب نشد. اما نکته مهم آنجاست که این طرح، هم از نظر برهه زمانی و هم از نظر نحوه اجرا، میزان بنزین سهمیه‌ای و قیمت بنزین آزاد دارای ایرادات و مشکلات جدی است که متاسفانه سبب شده تا چالش‌ها و حواشی برای کشور در چند روز اخیر به وجود آید.
این‌ها نشان از آن دارد که دولت پیش از این زمینه‌ها، بسترها و زیرساختهای عملیاتی کردن چنین طرح و برنامه بزرگی را که به‌زعم شما یک جراحی اقتصادی است، فراهم نکرده بود. حتی من معتقدم هنوز هم با گذشت چند روز از اجرایی‌شدن سهمیه‌بندی بنزین زیرساختهای آن در کل کشور فراهم نشده است. در کنار این نقایص یکی دیگر از مشکلات و ایرادات جدی وارده به نحوه عملکرد دولت در اجرای آزاد‌سازی نرخ بنزین عدم اطلاع‌رسانی به افکار عمومی پیش از اجرای طرح بود که موجب شد تا ابعاد مختلف این طرح برای مردم تبیین و تشریح شده نباشد.
به هر‌حال اجرای این طرح که تاثیر مستقیمی بر زندگی و معیشت مردم و جامعه، آن هم در شرایط تحریمی و تورمی کنونی دارد، باید از قبل برای افکار عمومی روشن می‌شد؛ زمینه چینی لازم برای پذیرش و هضم آن صورت می‌گرفت. مهم‌تر از آن باید اعتماد‌سازی لازم برای رفع نگرانی از بابت اجرای سهمیه‌بندی بنزین در دستور کار می‌بود، اما با تاسف همین عدم تبیین لازم در این رابطه یک شُک و غافلگیری را در میان جامعه و ملت شکل داد که در نهایت برخی واکنش‌های احساسی و آنی را به‌دنبال داشت. لذا باید اذعان کرد که دولت در اجرای سمهیه‌بندی بنزین ناشیانه عمل کرده است.
در این راستا دولت آقای روحانی باید بر همان منوالی که دولت نهم برای اجرایی‌کردن هدفمندسازی یارانه‌ها عمل کرده بود، پیش می‌رفت تا تبعات و آثار سهمیه‌بندی بنزین کمتر می‌شد و به حداقل ممکن می‌رسید.
در پایان نگارنده مهدی قزل(مهدی حیدرپور) اذعان دارد هر چند در سایه تحولات چند هفته اخیر در عراق و لبنان دست‌هایی برای کشاندن این آشوب‌ها به ایران مطرح شد و عده‌ای هم معتقداند که پیش از در نظر گرفتن تلاش برخی دشمنان، باید سهم تصمیمات اشتباه مسوولین در ایجاد اعتراضات مردمی اخیر مورد بررسی قرار گیرد. معتقدم اگر چه نمی‌توان از تلاش‌ها و برنامه‌ریزی‌های دشمنان قسم خورده این آب و خاک برای به آشوب کشاندن ایران چشم پوشید، اما باید به سهم اشتباهات عناصر داخلی و تصمیمات غلط مسوولین در شکل‌گیری برخی حواشی هم پرداخت. اتفاقا زمانی که این نقد را به آقای روحانی و دولت وارد می‌دانیم که چرا این برهه حساس زمانی را برای عملیاتی کردن افزایش نرخ بنزین انتخاب کرده، ناظر بر این واقعیت نیز است که با وجود برخی تلاش‌ها برای به آشوب کشاندن عراق و لبنان به‌عنوان دو متحد راهبردی ایران در منطقه غرب آسیا و در ادامه تحت‌الشعاع قرار دادن روابط جمهوری‌اسلامی ایران با این کشورها، چرا باید در این شرایط دست به سهمیه‌بندی بنزین، آن هم با این شیوه ناشیانه بزنیم. چون هر عقل سلیمی می‌داند این طرح با این شیوه اجرا حساسیت‌ها و اعتراضاتی را به‌دنبال خواهد داشت. لذا علاوه بر‌تمامی انتقادات وارده باید آقای روحانی به این سوال مهم نیز پاسخ دهند که چرا در این شرایط که دشمنان ایران سربلند به‌دنبال به آشوب کشاندن کشور هستند، باید به دست خود بستر را برای این هدف دشمنان خود فراهم کنیم؟!
اینستاگرام
گروه مردمی نقد ما را دنبال کنید
با کلی نقد های روز و به حق مردم در برابر مسئولین بی کفایت
https://www.instagram.com/naghdema/
نکنه ما حمایت معیشتی نیاز نداریم؟خودمون خبر نداشتیم که این قدر پولداریم! سال ۹۴ هم که بی دلیل یارانه مون رو قطع کردند!