در این خصوص بایستی به این نکته اذعان نمود: از زمانی که عضویت #ترکیه در اتحادیه اروپا با مخالفت فرانسه مواجه شد و رییس‌جمهور قبلی فرانسه، فرانسوا اولاند در کمیسیون اتحادیه اروپا اعلام کرد که این اتحادیه مسیحی است و جای کشورهای مسلمان نیست، خشم اردوغان را برانگیخت و به امید احیای امپراتوری عثمانی، در لیبی دخالت کرد و با حمایت از محمد مرسی که عضو برجسته اخوان‌المسلمین بود و خودش هم که اخوان‌المسلمینی است، با مصر و عربستان درگیر شد. در مساله خاشقچی، روابط ترکیه با عربستان تیره شد و با برقراری روابط تجاری با شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس و خائن شمردن امارات و بحرین توسط اردوغان در حمایت از #فلسطین، روابط‌اش را با شیخ‌نشین‌ها، اسرائیل و حتی آمریکا خشن‌تر کرد و از طرفی خرید اس 400 از روسیه توسط اردوغان به‌عنوان عضو ناتو حساسیت آمریکا را برانگیخت که به‌عنوان عضو ناتو حق خرید تسلیحاتی از روسیه را نداشت.
آمریکا وزارت دفاع و وزیر دفاع ترکیه را تحریم کرد و خشم دوباره اتحادیه اروپا نیز بر سر مساله نفت و گاز سواحل یونان، برانگیخته شد. اردوغان هم که به‌دنبال قهرمان‌شدن است تا بتواند بازهم در انتخابات آینده ترکیه به پیروزی برسد در نشست G20 که اخیرا در عربستان به‌صورت آنلاین برگزار شد، پادشاه عربستان را برادر خویش خواند و تلاش کرد اختلافات‌اش با عربستان را به‌نحوی برطرف کند. چون متوجه شده بود قطر و عربستان با حمایت آمریکا به‌هم نزدیک می‌شوند. برای جلوگیری از خشم #آمریکا در پی بهبودی روابط با اسرائیل نیز اخیرا سیگنال‌های مثبتی به اسرائیل داد تا سطح تجارت را افزایش دهد. اظهارات اخیر اردوغان سر مساله ارس، باعث خوشحالی و خشنودی اسرائیل و آمریکا شد و اگر این مساله بخواهد ادامه پیدا کند با توجه به اینکه اردوغان خودش را پیروز ماجرای قفقاز می‌داند و به‌صورت یک قهرمان ملی در ترکیه درآمده، بنابراین اظهارات‌اش در ارتباط با ارس، ممکن است خیلی جدی نباشد ولی پیامی دارد که باید از طرف ایران جدی تلقی شود.
پیامی که دارد مقدمات یک درگیری ذهنی جدیدی را برای ایران به‌وجود می‌آورد که این درگیری به‌نفع آمریکا و اعراب است و ایران را در موقعیت حساس قرار می‌دهد. با توجه به اینکه اخیرا پایگاه‌های نظامی اسرائیل در آذربایجان تقویت شده و حضور اسرائیل در خلیج فارس و افزایش تهدیدات نظامی آمریکا در منطقه این حساسیت را برای ایران بیشتر کرده، ایران باید با قدرت در مقابل این ایجاد حساسیت بایستد ولی در عین‌حال نباید به این موقعیت حساس دامن بزند. برای اینکه شرایط بسیار حساس است و ما در آستانه احتمالا، مذاکرات برجامی با آمریکا هستیم و این موضوع می‌تواند جلوی این مذاکرات را بگیرد. درحقیقت براساس پیمان‌هایی که در زمان فتحعلی‌شاه و در جنگ‌ها به‌وجود آمد، رودخانه ارس مرز مشترک دو کشور شد و اسناد آن هنوز موجود است، بنابراین اظهارات اردوغان در حقوق بین‌الملل بی‌معناست و خیلی عمق ندارد و بیشتر دارد جای پای خودش در قفقاز را گسترش می‌دهد.
در این خصوص دکتر سیدجواد طباطبایی، فیلسوف ایرانی که در پروژه فکری خود از عدم‌توجه به چیستی مفهوم و ایده ایران، گلایه دارد؛ معتقد است که تاکید بر مفهوم »امت« در سالیان اخیر باعث بی‌توجهی به »چیستی ایران« شده است. او معتقد است برخلاف تاریخ اروپا که مفهوم ملت، مفهومی مدرن است و پس از عبور از دولت‌های مسیحی به ملت-دولت‌ها در قرارداد وستفالیا شکل گرفته است؛ شکل‌گیری ایران به‌عنوان یک کشور ملت به دوران باستان می‌رسد. به‌عبارتی، کشور- ملت ایران قدمتی به درازای تاریخ ایران دارد، برخلاف دولت‌ملت‌های مدرن که موجودیت و شکل‌گیری آنها، حداکثر از چند قرن #تجاوز نمی‌کند. طباطبایی از طرفی از دو حوزه سیاسی و فرهنگی ایران سخن گفته و مرزهای ایران فرهنگی را بسی فراتر از مرزهای سیاسی ایران کنونی توصیف می‌کند. او معتقد است که ما پس از فروپاشی شوروی نتوانستیم با جمهوری‌های جدید ارتباط حسنه‌ای برقرار کنیم و برای بار دوم ایالت‌های ایران را از دست دادیم.
بار اول طی جنگ‌های ایران و روس و عهدنامه‌های گلستان و ترکمنچای این ایالت‌ها را به امپراتوری روسیه واگذار کرده بودیم. راهبرد پیشنهادی طباطبایی اما التفات به مرزهای ایران فرهنگی و تعیین استراتژی بلندمدت برای مقابله با تهدیدهای پیچیده علیه ایران است. او فقدان استراتژی هوشمندانه در‌خصوص ایران و حرکت براساس مفهوم امت را درحالی‌که بخش‌هایی از همین امت در سالیان اخیر علیه ایران و ملت ایران دسیسه‌هایی پیچیده را دستورکار قرار داده‌اند، مورد اشاره قرار می‌دهد. به‌زعم طباطبایی، ایران هرچند در دوره اسلامی، درون جهان اسلام تعریف شده است، اما به زبانی می‌توان ایران را »درون برون« جهان اسلام تعریف کرد. اسلام شیعی از همین‌جا نشات می‌گیرد. اینکه امروز امت‌گرایی بر مناسبات سیاست ایدئولوژیک هژمونی یافته و بی‌التفاتی به مفهوم و ایده ایران که در آن ایران، منافع و مصالح عمومی مردمانش، کانون سیاست و امر سیاسی باشند، کمی به حاشیه رفته است؛ از پیامدهای همین نگاه است. این درحالی است که بخش‌های بزرگی، نه‌تنها امت‌گرایی کنونی ایرانی را متضمن تامین منافع و مصالح خود نمی‌دانند؛ بلکه خود را دگر درونی این رویکرد تعریف می‌کنند. به‌عبارتی، امروز نوعثمانی‌گری اردوغان و اسلام سیاسی سنی با محوریت عربستان و همراهی داعش و القاعده، دو رقیب رادیکال امت‌گرایی ایرانی‌اند.
اگر رژیم صهیونیستی را دگر بیرونی گفتمان امت‌گرایی با محوریت ایران بدانیم، نوعثمانی‌گری اردوغان و اسلام‌گرایی عربستان را می‌توان دو دگر درونی این گفتمان دانست. نکته قابل‌توجه اینکه: سخن گفتن از ارس، ارگ و سبلان در رژه فتح؛ عقبه ذهنی مردی را نشان می‌دهد که خود را وارث عثمانی می‌داند و نگاهی چالدرانی به ایران دارد. اردوغان درحالی دلخوش به چالدرانی است که بخش مهمی از اتباع او هنوز ابراز ارادتی ماندگار و عمیق به شاه خطایی (اسماعیل) داشته و دارند. خیل مریدان شاه اسماعیل در ترکیه اردوغان را همچنان زخمی چالدران کرده و هنوز او جنگ را نیمه‌تمام دانسته دل نگران مریدان شاه اسماعیل نه در باکو بلکه در سرزمین آناتولی است.
اردوغان این میهمان ناخوانده سرزمین آناتولی بهتر از همه می‌داند که اگر ادعای تاریخی مبنای سیاست امروز باشد، در تاریخ دور این سرزمین، سرزمین خشایار و داریوش بوده و در تاریخ نزدیک تا درسیم و دیاربکر و آنتالیا سرزمینی بوده است، که همه مریدان شاه خطایی بوده‌اند. اگر برای ایرانیان بنیان‌گذار صفوی شاه بوده است، برای مردم آناتولی شاه اسماعیل نه شاه بلکه مقامی دارای الوهیت است. اردوغان دردمند آن است که غلبه نظامی چالدران نتوانسته غلبه فرهنگی به‌دنبال داشته باشد و همچنان علویان و کُردها مهم‌ترین دغدغه امنیتی او و همفکران‌اش هستند. پس بهترین تاکتیک غلبه بر ترس، حمله است. اردوغان از کرد‌ها که عقبه فرهنگی ایران هستند و از علوی‌ها که عقبه مذهبی ایران‌اند می‌هراسد و برای سرپوش گذاشتن بر این وحشت به بیراهه‌ای گام نهاده است که نتیجه آن تجزیه ترکیه خواهد بود.
آذربایجان سر ایران است و اگر وصالی باشد پیروان شاه خطایی همگی به مام میهن که ایران است اتصال خواهند یافت. اگر دیروز صفویه، آذربایجان و در وسعتی وسیع‌تر ایران با انتخاب تشیع توانست مهم‌ترین مولفه قدرت عثمانی را به چالش بکشد، امروز نیز اردوغان و پیروانش بدانند که آذربایجانیان به‌عنوان پیش‌قراولان ایران آنچنان استوار ایستاده‌اند که به قول آن زن مشروطه‌خواه آذری خاک می‌خورند اما خاک به دشمن نمی‌دهند. اردوغان ما درگیر بازی با بزرگانیم. دلخوش به این مباش که این بازی تا ابد ادامه خواهد داشت. فردا روز دیگری است.
در پایان نگارنده مهدی قزل (حیدرپور) معتقد است: ترکیه اکنون با مشکلات اقتصادی شدیدی روبه‌روست و به‌دنبال این است که در آستانه ورود جو بایدن به کاخ سفید، چهره آرام‌تری از خود در برابر آمریکا نشان دهد و چون با ترامپ نتوانست به نقطه توافقی برسد، امیدوار است که بتواند با بایدن، به توافق برسد چون اگر دست آمریکا از پشت ترکیه برداشته شود، ممکن است از نظر اقتصادی سقوط کند. بزرگ‌ترین پایگاه ناتو در ترکیه واقع است که بسیار پراهمیت است و آمریکایی‌ها هم به این پایگاه خیلی وابسته هستند. اردوغان در داخل موقعیت بهتری نسبت به گذشته پیدا کرده و شکل یک قهرمان ملی به خود گرفته است. دستگاه‌های حفاری ترکیه بر سر نفت و گاز یونان مشغول حفاری هستند و برای این کشور که به‌خاطر مشکلات ناشی از نداشتن نفت همیشه وابسته به کشورهایی مثل ایران و روسیه بوده، می‌تواند یک نقطه امیدواری و در شرایط داخلی ترکیه موقعیت مناسبی برای اردوغان باشد.
اینستاگرام مارادنبال کنید
آقای اردوغان! شما که طبع شعرتان بالاست بهتر است در زمینه تاریخی مطالعه کنید و به یاد آورید سرزمین های آن سوی ارس پیکره جدا افتاده از ایران است.