سال سیاه 99 را پشت سر گذاشتیم. وارد سال جدید یا قرن جدید شدیم اما در سال1400 ایران بایستی با چالش‌های فراوانی دست‌و‌پنچه نرم کند چالش‌هایی که به‌نام ابرچالش از آنها یاد می‌شود و اذهان عمومی را به خود مشغول کرده است. بدین منظور در این یاداشت به مهم‌ترین ابرچالش‌های موجود اشاره می‌شود.
از جمله ابرچالش زیست‌محیطی، مشکلات ناشی از برداشت بی‌رویه آب‌های زیرسطحی، خشکی تالاب‌ها و دریاچه‌ها، تخریب گسترده جنگل‌ها و انقراض گونه‌های نادر حیات‌وحش، نزاع بی‌حاصل بر سر کم‌آبی و نگرانی از اینکه در آستانه روز صفر بی‌آبی قرار داریم، همه و همه بر آینده کشور سایه افکنده است. افول سرمایه اجتماعی یکی دیگر از این ابرچالش‌هاست. جوامع مدرن، متکی بر مولفه‌ای به نام »سرمایه اجتماعی« هستند که پیوستگی جامعه در ابعاد مختلف را سبب شده و کارکرد رابطه دولت- ملت را بهبود می‌بخشد.
مجموعه نهادهای اداره‌کننده کشور و در رأس آنها سه قوه، اگر چه هر یک برای عبور از چالش‌ها و حل معضلات می‌کوشند، اما ضعف در یکپارچگی عملکرد و هم‌سویی استراتژیک و رقابت‌های غیرسازنده که در آن عناوین افراد و جریان‌ها مهم‌تر از نتایج اقدامات مرتبط با منافع ملی است، موجب شد تا این تلاش‌ها به نقطه‌ی مطلوب نرسند. توسعه‌نیافتگی محسوس مرزها، ابرچالش بعدی است.
مرزهایی که به‌عنوان مبادی ورودی کشور و نقطه ارتباط با همسایگان، نیازمند کاربست صحیح امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است، اما اکنون با چنین شرایطی فاصله دارد. رویدادهای ناخوشایندی که هر از چند گاهی در قالب حوادث، درگیری‌ها، چالش‌های اقتصادی و تنش‌های داخلی بروز می‌کنند، نتیجه همین توسعه‌نیافتگی غیر قابل توجیه است که می‌تواند وارد فازهای نگران‌کننده‌ای شود.
معضل اشتغال و افزایش نرخ بیکاری، ابرچالش بعدی است. اگر جمعیت جوان یک کشور، تضمین‌کننده رشد و توسعه همه‌جانبه و افزایش تولید ناخالص داخلی، ارتقای رتبه علمی و ده‌ها فرصت تکرارنشدنی دیگر است، فرصت‌سوزی در انسجام‌بخشی به این ظرفیت، تهدیدکننده است و ایجاد‌نکردن شغل متناسب با این ظرفیت، پیشانی این تهدید به‌شمار می‌رود.
از دل بیکاری، ده‌ها معضل ضدتوسعه شکل می‌گیرد که کیان جامعه را به خطر می‌اندازد. تورم و کاهش ارزش پول ملی که ایرانیان در سال‌های اخیر بارها آن را تجربه کرده‌اند و دارایی‌شان به‌یکباره به یک‌چندم کاهش یافته، اکنون به یک ابرچالش جدی بدل شده است. تکانه‌های ارزی ناشی از تحریم‌های بین‌المللیِ پیش از برجام، تحریم‌های یک‌جانبه مضاعف ایالات‌متحده دوره دونالد ترامپ پس از خروج از »برجام«، در کنار ناآشنا‌بودن برخی مدیران اداره کشور با الفبای توسعه و اصرار بر تکرار روش‌های آزموده‌شده، اضلاع مثلثی را تشکیل می‌دهند که قدرت یافتن سایر ارزها در مقابل ریال را در پی داشته و خود را در تنگ‌‌دستی و کوچک‌شدن سفره مردم نشان داده و تصاویر حزن‌انگیزی از شرایط هموطنان رقم‌زده است.
سیاست خارجیِ منطقه‌ای و جهانی نیز سرفصل دیگری از چالش‌های ایران امروز است. به‌طبع سیاست خارجی، دنباله سیاست داخلی و تصویری از انسجام و خردورزی یک کشور در فضای بین‌المللی است. به‌نظر می‌رسد این مسیر هم دچار آفتِ رقابت‌های مخرب و فاصله گرفتن از انسجام و یکپارچگی در اجرای سیاست‌ها شده است و می‌تواند به یک نقطه‌ضعف جدی تبدیل شود.
»سرمایه اجتماعی« چنان‌که اشاره شد، یکی از ابزارهای پیوستگی در جامعه برای شکل‌یافتن و رفتار جمعی منتج به انسجام، تحزب و تشکل‌های مردم‌نهاد صنفی، مدنی و عام‌المنفعه است. ایجاد و تقویت احزاب در ایران به دلایل تاریخی با چالش‌های متعدد مواجه بوده و تلاشی برای از میان برداشتنِ آن چالش‌ها صورت نمی‌گیرد.
سرانجام، ابرچالش کاهش امید به آینده که نتیجه محتوم فرازهایی است که در این مجال اندک، تیتروار مورد بحث قرار گرفت، به نقطه تامل‌‌برانگیزی رسیده است. با امید می‌توان به مصاف همه تنگناها و چالش‌ها رفت و این کلیدواژه مبارک، با عملکرد روشن اجرایی و مبتنی بر توسعه در بخش‌های مختلف است که نهادینه می‌شود.
فهرست فوق حتما می‌تواند گسترده‌تر شود اما چارچوب اصلی آن در همین محورها خلاصه شده و اتفاق‌نظر نسبی در میان صاحب‌نظران و نخبگان بر سر آن وجود دارد.
در پایان نگارنده مهدی حیدرپور براین نکته اذعان دارد که برای رفع هر چه بهتر این چالش‌ها قاطعیت سه‌قوه لازم است و سه‌قوه به وظیفه تقنینی و نظارتی خود، با زمان‌شناسی و در مسیر صلاح عموم و حفظ کیان کشور بپردازد و با پرهیز از مسائل حاشیه‌ای و پرداختن به مسائل مردم و گرفتاری‌های ملی که هماهنگی سه قوا را می‌طلبد، موجبات امیدواری همه را فراهم می‌آورد؛ به امید این که در سال1400هر روز شاهد ابتکارهای جدیدی از سوی سه‌قوا باشیم و همچنین در آستانه سیزدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری، فرصت مناسبی است تا این پرسش‌ها را با کاندیداهای ریاست‌جمهوری مطرح کنیم که تا چه حد بر سر این ابرچالش‌ها توافق دارند و چه راهکارهایی برای گذر از آنها تدارک خواهند دید؟
اینستاگرام مارادنبال کنید
شما که از خود مسئولان بودید! این گرانی ها آن قدر اذیت تان کرده که شما هم بیدار شده اید؟