هشت سال گذشت؛ هشت سال از زمانی که مردم به تدبیر و امید حسن روحانی دل بستند تا روی خوش زندگی به‌سمت آنان برگردد. برجام، کلید روحانی بود که دولت اول او برای مردم به ارمغان آورد. اما در دولت دوم در قفل شکست. یکشنبه گذشته کابینه رییس‌جمهور برای آخرین بار کنار هم نشستند و راه طی‌شده را مرور کردند و دست آخر پایان جلسه را با خبرنگاران شریک شدند و البته عکس یادگاری را به‌تنهایی گرفتند. روحانی اما به میان خبرنگاران آمد، هم تشکر کرد و هم عذرخواهی. او رفت تا نام‌اش در دل تاریخ جمهوری اسلامی ثبت شود؛ برای عده‌ای به نیکی و برای عده‌ای با بغض و کینه. هشت سال پس از آغاز به‌کار دولت تدبیر و امید، حسن روحانی و کابینه 33 نفره‌ی دولت او یکشنبه ضمن برگزاری آخرین جلسه، آخرین عکس یادگاری دولت دوازدهم را در پاستور قاب گرفتند.
رییس‌جمهور در آخرین جلسه هیات وزیران، با بیان این که هر آن چه از سال‌های گذشته تا امروز با مردم صحبت و اعلام کردیم برخلاف واقعیت نبود، افزود: آنچه واقعیت بود به مردم گفتیم البته بخشی از واقعیت را به مردم نگفتیم و از نظر من نمی‌شد آنها را بگوییم به‌دلیل این که آنها را مفید نمی‌دانستم و می‌ترسیدم یک هدف بسیار بلندی که همه باید دنبال کنیم و آن وحدت ملی‌‌ست، صدمه ببیند. رییس دولت دوازدهم گفت: مردم از وضعیت اقتصادی نگران هستند و حق هم دارند نگران باشند.
رییس‌جمهور افزود: ما در چهار‌سال اول دولت شرایط بهتری از نظر روابط خارجی و امید به آینده و تعامل با جهان داشتیم؛ ما به خودمان اطمینان داشتیم که حریف قدرت‌های بزرگ هستیم و حتی یک در یک میلیون هم احتمال شکست نمی‌دادیم، زیرا ما توان دیپلماتیک خود را شناخته و دیپلمات‌ها و حقوقدان‌های توانمندی داریم که توانستیم با وجود آنها در مقاطع حساس به پیروزی برسیم.
روحانی افزود: وقتی می‌گوییم تعامل و مذاکره با چند قدرت جهانی، آنچه که از پیروزی حاصل می‌شود نهایت امر است و ممکن است که پیروزی و شکست هم داشته باشیم، ولی ممکن است که 30 درصد آن شکست بوده و 70 درصد آن پیروزی باشد ولی در‌نهایت میانگین آن پیروزی است. رییس‌جمهور تصریح کرد: اگر بعد از 23 تیر 1394 دیدید که تورم ما کاهش یافته و رشد اقتصادی بالا رفته و سرمایه‌گذاری افزایش پیدا کرده و رقم صادرات به نسبت واردات ارتقاء پیداکرده معنای‌اش آن است که پیروزی حاصل‌شده است.
روحانی گفت: ما در سیاست پیروز شدیم و آثار آن در اقتصاد مشاهده شد. آرزوی ما آن بود که ما وقتی توانستیم تورم را کاهش دهیم و تک‌رقمی کنیم این تک‌رقمی را حفظ کنیم. وی گفت: ما تورم 40 درصدی را در سال 92 کاهش دادیم و در سال 93 به 15 درصد رساندیم؛ در سال 94 و 95 هم تورم تک‌رقمی داشتیم. رییس‌جمهور اظهار کرد: وقتی ما وارد جنگ اقتصادی شدیم تورم تغییر پیدا کرد. اگر کسی زمان صلح و جنگ را متوجه نشود خیلی باید غصه خورد. این در‌حالی است که جنگ را بر ما تحمیل کردند و ما آغازگر آن نبودیم. ولی اگر این جنگ نبود همان روند رشد اقتصادی ادامه پیدا می‌کرد. وقتی جنگ اقتصادی شروع شد ما نتوانستیم نفت بفروشیم. روابط اقتصادی ما را مسدود کردند و معاملات بانک مرکزی با کشورهای خارجی متوقف شد.
روحانی اظهار کرد: معاملات وقتی از طریق صرافی‌ها انجام می‌شود عملا ارزش صادرات و واردات با 20 درصد کاهش مواجه می‌شود. وی تصریح کرد: در شرایط تحریم ورود 2500 قلم کالا ممنوع شد و وقتی ممنوعیت اعمال می‌شود، آن کالا در داخل کشور گران می‌شود و چاره‌ای جز آن نبود که این ممنوعیت در نظر گرفته شود چرا که بایستی فقط به اجناس، مواد اساسی و تولیدی کارخانجات اولویت می‌دادیم. رییس‌جمهور خاطر‌نشان کرد: معنای جنگ آن نیست که بتوانیم شرایط دوران صلح را داشته باشیم؛ ما در این جنگ جیره‌بندی نکردیم و اجناس هم کوپنی نشد و توانستیم کشور را اداره کنیم.
وی ادامه داد: تاکید من بر آن بود که بایستی جنس در بازار به وفور باشد البته قیمت آن در دست ما نیست. ما برای کالای اساسی ارز 4200 تومانی دادیم، این درحالی‌ست که حمل‌ونقل و تورم در قیمت نهایی کالا تاثیرگذار است. روحانی بابیان اینکه حتما در کار ما نقص و عیب وجود دارد گفت: ما تلاش کردیم این نقص و عیب کمتر باشد با این وجود از مردم عذرخواهی کرده و طلب عفو می‌کنیم.
حسن روحانی در پایان این جلسه از معاون اول، از تمام وزرا و معاونین در حضور ملت ایران تشکر کرد وگفت می‌دانم چه روزهای سختی بر این‌ها گذشت. می‌دانم در روزهای زلزله چه بر این‌ها گذشت. می‌دانم در فروردین 98 در سیل چه سختی‌هایی بر این‌ها گذشت، می‌دانم در روزهای کرونا چه روزهای سختی بر مدافعین سلامت گذشت. بر وزارت‌خانه‌های مختلف گذشت. می‌دانم افتخار اینکه امروز بتوانیم صدها هزار نفر را در روز واکسینه کنیم، این کار چقدر سخت بود.
برای تولید داخلی‌اش چقدر سخت بود و برای واردات واکسن خارجی چقدر سخت بود، اما این کار انجام گرفت و در این روزهای سخت همه دست به دست هم دادند. وزارت‌خانه‌های صنعت، راه، کشور و خارجه و بهداشت درمان، نفت و نیرو و ارتباطات، همه دست به دست هم دادند، همه در کنار هم قرار گرفتند. بانک‌ها و بانک مرکزی، برای اینکه این پول تامین شود، برای اینکه اجرا شود. شرکت‌های دانش‌بنیان، بخش فناوری ریاست جمهوری، همه دست به دست هم دادند و امروز می‌بینیم، شرایطی نسبتا مطلوب داریم.
یعنی در شرایطی که مردم می‌توانند از واکسن استفاده کنند و ان‌شاءالله از این خطر فاصله بگیرند و شرایط بهتری باشد. در پایان این نشست و خداحافظی وزرا با خبرنگاران در حیاط دولت پایانی بود بر دولتی که هشت سال کوشید تا مشکلات سر راه مردم را بردارد؛ هر چند ابر و باد و مه و خورشید و فلک چنان بر آنها گذراند که به راحتی می‌توان دولت حسن روحانی را بدشانس‌ترین دولت بعد از انقلاب دانست. اما این بخش از عذرخواهی روحانی که با اگر و به‌صورت مشروط بیان شد، بازتاب زیادی داشت و خیلی از کاربران فضای مجازی این عذرخواهی در جلسه خداحافظی را هم نوعی تعارف دانستند که خیلی جدی نبود.
دکتر روحانی همچنین با بیان این که پیروزی یا شکست به گفتن و حرف نیست، تصریح کرد: پیروزی و شکست از روی علایم و نتایجی که دارد قابل تشخیص است. کاهش تورم، افزایش رشد اقتصادی، اشتغال، سرمایه‌گذاری و کاهش تورم پس از 23 تیر سال 94 گواه آن بود که در مذاکرات با قدرت‌های بزرگ به پیروزی رسیدیم. رییس جمهور با بیان این که اگر کسی تفاوت زمان صلح و جنگ را تشخیص ندهد، باید خیلی غصه بخوریم، اظهار کرد: از بهار سال 97 یک جنگ اقتصادی تمام عیار را به ما تحمیل کردند که اگر این دوران جنگ تحمیلی نبود و همان روند قبل را ادامه می‌دادیم وضعیت بسیار بهتر از الان بود. این که مردم عزیز از لحاظ معیشت ناراحت هستند و حق آنها هم است، باید ببینیم که در شرایط جنگ چه کار می‌توانستیم بکنیم. روحانی درخصوص مذاکرات برجام و تلاش‌ها برای رفع تحریمها تصریح کرد: تحریمها را نیز می‌توانستیم در همان چارچوبی که مقام معظم رهبری تعیین کردند برطرف کنیم، اما جای دیگر گرفتار شدیم که الان جای بحث آن نیست.
وی در پایان گفت: خداوند ان‌شاءالله به همه آن‌هایی که خدمت کردند، به این ملت بزرگ ما که کار عظیم و بزرگی در این هشت سال انجام دادند، اجر جزیل عنایت کند، خیر بزرگ و جزای وافی به آنها عنایت کند و ما هم بتوانیم باز هم هر کجا هستیم خادم کوچکی برای ملت عزیز و برای نظام و ایران عزیزمان باشیم. اما شاید برجسته‌ترین و در عین حال خسارت‌بارترین بخش کارنامه دولت 8 ساله روحانی توافق هسته‌ای یا همان برجام بود که او طی این سال‌ها با خوش‌خیالی محض و اعتماد و امید به آمریکا تمام ظرفیت‌های داخلی و بین‌المللی کشور را به بهانه واهی ثمر‌بخشی اعجاز‌گونه آن معطل کرد و هر نوع تصمیم‌گیری درباره مسائل کشور را به این توافق و اجرای آن منوط گردانید. رهبر معظم انقلاب در روزهای اخیر در دیدار رییس‌جمهور دولت یازدهم و دوازدهم و مسوولان هم گفتند که در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد و آنها کمک نمی‌کنند و هرجا که بتوانند ضربه خواهند زد و اگر جایی هم ضربه نمی‌زنند به این دلیل است که نمی‌توانند.
ایشان همچنین تاکید کردند که مطلقا نباید برنامه‌های داخلی را به همراهی غرب منوط کرد زیرا حتما شکست خواهد خورد. علاوه براین به‌رغم توصیه‌ها و هشدارها حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که خطاب به رییس‌جمهور و اعضای دولت فرموده بودند: هر جا که کارها را منوط به غرب و مذاکره با آن و آمریکا کردید ناموفق بودید و هر جا که بدون اعتماد به غرب، حرکت و از آنها قطع امید کردید موفق بودید و پیش رفتید. اما نکته قابل تامل در عملکرد دولت تدبیر و امید اینکه: متاسفانه دولت از همان ابتدا به جای توجه به رونق تولید، مهار تورم، تامین نیازهای اساسی مردم و همه توصیه‌هایی که رهبری داشتند، به‌سمت مذاکره با غرب و آمریکا رفت، آن هم مذاکره‌ای که بسیاری از اساتید دانشگاه، کارشناسان و متخصصان این حوزه معتقدند عزتمندانه و قدرتمندانه نبود و به گفته خود مسوولان دولتی در نهایت هیچ عایدی برای کشور نداشت.
تاسف‌آورتر اینکه رییس دولت یازدهم و دوازدهم تا روزهای آخر هم تلاش داشت از طریق مذاکره و با نگاه به غرب و آمریکا گره‌گشایی کند. به‌رغم اینکه دولت جدید آمریکا هم نشان داد خدعه‌گر، عهدشکن و غیرقابل اعتماد است و در مذاکرات چند ماه اخیر هم اعلام کرد حاضر نیست تضمین بدهد که دوباره عهدشکنی نمی‌کند! با این وجود آقای روحانی در همین مدت بارها ادعا کرد توافق در دسترس بود و مصوبه آذرماه سال گذشته مجلس مانع از توافق شد. چگونه می‌شود مطابق تجربه، خدعه‌گری آمریکا ثابت شده باشد و نخواهد تضمین هم بدهد، اما کسی ادعا کند توافق در دسترس بود؟ جز به‌واسطه اعتماد بلا‌وجه و میل به مالباختگی دوباره؟! چرا در حالی که بایدن اصرار دارد همان دشمنی کور دولت ترامپ را ادامه دهد، آقای روحانی سعی کرد برای دولت آمریکا اعتبار و اعتماد دست و پا کند؟! عبرت نگرفتن و اصرار بر اعتماد به آمریکا، تلخ‌تر از اصل این اعتماد است. موضوعی که هرچند محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه دولت تدبیر و از معماران اصلی برجام نیز در حاشیه نشست یکشنبه با یک ادعا قصد داشت آن را انکار کند اما ده‌ها سند در تاریخ مذاکرات برجام و پس از آن وجود دارد که این خوش‌خیالی و اعتماد محض دولتمردان تدبیر و امید به آمریکا را ثابت می‌کند.
ظریف در اعترافی عجیب هر چند دیرهنگام اساس اعتماد در روابط بین‌الملل را بی‌پایه و اساس دانست و گفت: روابط بین‌الملل محل اعتماد‌کردن نیست حتی به هیچ کشور همسایه‌ای هم نمی‌شود اعتماد کرد! این اعتراف دیرهنگام ظریف در حالی مطرح شد که وی با طرح این ادعا که»هیچ یک از مذاکره‌کنندگان به آمریکا اعتماد نکردند«، گفت که بدعهدی آمریکا و اروپا نشان‌دهنده مذاکره بد ما نیست بلکه نشان می‌دهد برخی کشورها در دنیا هستند که به مقررات بین‌المللی علی‌رغم ادعاهایشان متعهد نیستند. ظریف البته برای آیندگان هم توصیه داشت و گفت ضمن اینکه باید با چشم باز با دنیا تعامل کنیم، به هیچ‌کس نباید اعتماد کنیم زیرا روابط بین‌الملل محل اعتماد نیست و نمی‌شود به نزدیک‌ترین همسایه و دوست و متحد هم اعتماد کرد.
در پایان نگارنده مهدی قزل(حیدرپور) بر این نکته اذعان دارد: هر چند نگاه ملی به دولت‌ها ایجاب می‌کند از دولت دوازدهم به‌خاطر خدمات‌اش قدردانی و به‌خاطر ضعف‌های‌اش انتقاد شود، حال که پس از گذشت 8 سال شکست ایده بنیادی دولت تدبیر و امید و گره‌زدن همه مسائل کشور به تنش‌‌زدایی با غرب نمایان شده، انتظار می‌‌رفت بیشترین تاکید رییس‌جمهور بر توان داخلی و خودکفایی در عرصه‌‌های گوناگون قرار گیرد اما سخنان اخیر روحانی نشان از این مساله دارد که همچنان در بر همان پاشنه سابق می‌چرخد و سلسله گره‌زدن مشکلات و کمبودهای کشور به تحریم‌‌های آمریکا ادامه دارد. دولتی که خود زاده بحران بود و با شعار رفع تحریمها روی کار آمد، اکنون در اصلی‌ترین کار ویژه‌‌اش شکست خورده است و نه تنها ترکی در دیوار تحریمها به وجود نیامد، بلکه این دیوار روز به روز مستحکم‌‌تر شد.
عدم پیش‌بینی برنامه‌‌ای جایگزینی باعث شد از اردیبهشت 97 که آمریکا از برجام خارج شد، دولت ایده‌‌ای برای اداره کشور نداشته باشد و مشکلات بیش از پیش نمایان شود؛ مساله‌‌ای که منتقدان از روز اول دولت آن را تذکر می‌‌دادند اما دولت به آن اعتنایی نکرد. هر کس حق دارد به تحریمها معترض باشد اما رییس این دولت که فلسفه وجودی‌‌اش همین تحریمها بوده، باید در مقام پاسخگو درباره وضع موجود که نتیجه گره‌زدن تمام مسائل حیاتی کشور به غرب بود، باشد.
آقای روحانی، به خاطر این همه تدبیر و تلاش و امید متشکریم و آثار آن را به شدت در سفره کوچک شده مان احساس می کنیم. لطفا هرگز دوباره برنگرد!