بعد از پایان تورهای گردشگری و با پایان عید نوروز و خروج گردشگران از شهرهای مختلفی که به آنجا سفر کردهاند همواره شاهد انبوه زبالههای رها شده در طبیعت و زباله پراکنی گردشگران هستیم و این مساله همواره دغدغه حامیان محیطزیست و ایجاد کار مضائف شهرداریها در شهرهای مختلف است. براساس نظر کارشناسان اصلیترین داستانی که در زبالهپراکنی و این تیپ رفتارهای اجتماعی که از افراد بدونتوجه به حقوق عامهی مردم سر میزند، اصطلاح سادهای به نام اصل همسرنوشتی است. درواقع یکی از اصلیترین ویژگیهای یک جامعهی حقیقی این است که عدهای از مردم خود را هم سرنوشت میدانند.
علاوهبر این در بررسی عوامل اصلی زبالهپراکنی گردشگران، موضوع کاهش سرمایهی اجتماعی دخیل است، یادآور میشود: در جامعهشناسی این مفهوم شامل سه فاکتور اصلی مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و شبکهی روابطاجتماعی میشود. ضعف هریک از این سه فاکتور سبب میشود که سرمایهی اجتماعی کمرنگ شود و افراد علاقمندی خود نسبت به مشارکت در فعالیتهای اجتماعی را ازدست بدهند و به محیطزیست و مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی توجه نکنند و بهنوعی دچار سِرشدگی و بیتفاوتی شده و احساس تعلق خود را از دست بدهند.
نباید تنها مردم را در عرصهی زبالهپراکنی مقصر بدانیم و باید آگاه باشیم که کاهش حس تعلق افراد نسبت به جامعهای که در آن زندگی میکنند در این امر دخیل است و گویا این عملکرد نوعی خشم نسبت به وضعیتی است که در آن قرار دارند؛ خشمی که به شکل رفتارهای وندالیستی خود را نشان میدهد و این در درازمدت میتواند جامعه را دچار بحران کند. اما براساس نظر کارشناسان برای حل مشکل زبالهپراکنی در مرحلهی اول آموزش باید موردتوجه قرار گیرد. در این مسیر سازمانهای مردمنهاد میتوانند کارگاههایی طراحی کرده و گروههای مختلف را دعوت کنند تا اطلاعات محیطزیستی به آنها ارائه شود. همانگونه که موسسهی سبزکاران و سرزمین ایدهآل ما این آگاهیرسانیها را انجام میدهند.
همچنین سازمانها و نهادهای اجتماعی و فرهنگی باید به امر آموزش بیشتر توجه کنند. در این راستا بهویژه آموزش و پرورش در مدارس باید بیشتر به این موضوع بپردازد. همچنین برخی پژوهشها و پرداختن به وجوه مختلف رفتارهای محیطزیستی شهروندان و گردشگران در سطح پژوهشهای دانشگاهی و بهصورت عمیق باید انجام شود و نتایج آن تحقیقات بهمراحل عملیاتی و اجرایی برسد.
ازسوی دیگر، توجه بیشتر رسانه بهویژه رسانهی ملی به این موضوع هم یکی از مهمترین راهکارهاست. رسانههای رسمی و غیررسمی میتوانند به تقویت الگوهای محیطزیستی سالم بپردازند. بیشک برای حل این معضل، طرحهای آموزشی و ترغیبی و تشویقی باید موردتوجه قرار گیرد و در کنارش قوانین بازدارنده و طراحی تسهیلات و امکانات و بکارگیری طرحهای خلاقانه برای احترام به محیطزیست باید لحاظ شود.