به بهانه روز حیات سیاسی ایران
20سال بعد از دوم خرداد
دوم خرداد، سالگرد حماسه خرداد 76 است که دولت اصلاحات در آن سال در فضایی خاص متولد شد. درواقع دوم خرداد یک مرحله تکاملی در گفتمان انقلاب اسلامی است. گفتمان انقلاب اسلامی دارای یک تبار خاص بوده که از مشروطه شروع می‌شود و یک نقطه پیروزی دارد که در 22 بهمن بهمن 57 رخ می‌نماید. برای تحقق شعارهای اصلی انقلاب ازجمله آزادی و استقلال در قالب نظامی به نام جمهوری اسلامی به یک بسترسازی طولانی و عمیق نیاز بود. طبیعی است انقلاب به‌رغم مشکلات و مسائل سنگین ازجمله جنگ تحمیلی که در دهه اول از حیات خود با آن مواجه شد، توانست نظام را باثبات سازد، نهادهای آن را تنظیم و قانون اساسی را تدوین کند. در نهایت این نظام به یک نظام مستقر و تثبیت‌شده تبدیل شد، اما برای تکامل و تحقق تعمیق‌یافته شعارهای بنیادینش که انقلاب نیز براساس همان مسائل و شعارهای بنیادین شکل گرفته بود، به یک مرحله تکاملی دیگر نیاز داشت. به همین دلیل دوم خرداد را باید به عنوان یکی از مراحل تکاملی انقلاب اسلامی و یکی از لایه‌های زیرین این شعارهای اصلی انقلاب دانست.
دوم خرداد در واقع عصر تعمیق گفتمان مردمسالاری‌خواهی در انقلاب اسلامی است. در همین دوره نیز مبحث شوراهای اسلامی و تعمیق دموکراسی در لایه‌های زیرین جامعه و تمرین دموکراسی نیز تحقق یافت. دوم خرداد به بیانی دیگر گسترش و بسط شعار اصلی انقلاب یعنی آزادی بود. دوم خرداد به دلیل نوع کنش مدیران آن دوره و نوع نگرش آنان به جامعه باعث تغییری شگرف در ایران شد. مدیران این دوره در قالب گسترش مفهوم آزادی بر این امر تاکید داشتند که باید جامعه به سمت سیستم‌محور بودن در بستر توسعه سیاسی و فرهنگی گام بردارد و شبکه سیستمی برای اداره جامعه ایجاد گردد، دوم خرداد عصر مرجع برای ما محسوب می‌شود. نکته جالب توجه در مورد دوم خرداد تداوم و تکامل آن در طول دو دهه گذشته است. این تکامل با شکل‌گیری مراجعی معنوی نیز برای آن همراه بوده است. در واقع با یک نگاه کلان‌تر آموزه‌ها و انگاره‌های دوم خرداد عرصه وسیع‌تری به خود گرفت.
اما٢٠ سال بعد از دوم خرداد ٧٦، جامعه ایران همچنان دغدغه فرهنگی، سیاسی و آزادی بیان در چارچوب قانون دارد. اگر در دوم خرداد ٧٦ به‌دلیل فضای خاص بعد از انقلاب، جنگ و دوران سازندگی، سخن از حقوق شهروندی و آزادی‌های سیاسی و فرهنگی به‌عنوان محورهای شعارهای انتخاباتی رئیس‌جمهور منتخب به کام جامعه شیرین آمد؛ اما در انتخابات جمعه گذشته، جریان مقابل اصلاحات بر شکاف معیشت سوار شد. از وعده‌های اجرانشدنی تا سیاه‌نمایی‌هایی که اگر تصویر گوینده حذف می‌شد احتمال داده می‌شد از سوی یکی از عناصر اپوزیسیون خارج از کشور در حال بیان‌شدن است، هیچ ابایی نبود، بااین‌حال آنان فراموش کرده بودند روند اصلاحات در بطن جامعه چنان به مسیر خود ادامه داده که به قول رئیس‌جمهور روحانی، دو نامزد اصولگرا هم ناچار بودند در ایام انتخابات از حقوق قومی، فرهنگی و سیاسی ایرانیان سخن بگویند و با مردم مهربان باشند. آنان متوجه نشدند نمی‌توان یک‌شبه، لباس عوض کرد؛ مردم عملکردها را از یاد نخواهند برد.
20سال بعداز دوم خرداد ٧٦، باز هم جوانان، زنان، دانشجویان، فرهنگیان، کارگران و... بی‌چشمداشت به کمپین انتخاباتی تحول‌خواهان پیوستند تا از دستاوردهای دو دهه‌ای خود و رئیس‌جمهور دوران اصلاحات صیانت کنند. شبیه روزهایی که تریبون دفتر تحکیم وحدت و روزنامه‌های سلام و هفته‌نامه عصر ما، تنها تریبون‌های باقی‌مانده برای نامزد مجمع روحانیون مبارز و گروه‌های جریان چپ بودند...
اما هیچ‌کس خود را متوقف به آنها نمی‌دید. این سرمایه اجتماعی با وجود وارونه‌نمایی‌های بی‌امان، حتما باید مورد نظر کنشگران این جریان باشد. مردم اصلاحات را باور دارند؛ اما با آنانی که از این اصول عدول کنند، عهد اخوت نبسته‌اند.
20سال بعد از دوم خرداد ٧٦، جریان مقابل اصلاحات به دنبال بردن انتخابات به دور دوم بود و دو تاکتیک در دستور کار آنان قرار گرفت. نخست حوزه تبلیغاتی هدف قرار داده شد که محور آن، تخریب بی‌امان دستاوردهای دولت و شخص روحانی بود که هیچ حد و مرزی برای طرف مقابل باقی نگذاشت. دوم سردادن شعارهای فریبنده برای جلب نظر دهک‌های پایین جامعه. این‌بار جدال در کنار حوزه‌های ارزشی و فرهنگی، به حوزه اقتصاد و معیشت کشیده شد. همان که در سال ٨٤، یک بار از سوی اصولگرایان امتحان شد و نتیجه داد؛ اما در دوم خرداد ٧٦، از آن غفلت شد.
در پایان نگارنده "مهدی حیدرپور"معتقداست:در طول دو دهه گذشته، دوم خرداد یکی از مهم‌ترین ایستگاه‌های حیات سیاسی انقلاب اسلامی بوده که ضمن گسترش، روزبه‌روز در مسیر تداوم و تکامل نیز حرکت می‌کند. آخرین ایستگاه این گفتمان نیز اکنون در دولت اعتدال و امید متجلی شده است.
