ایران‌ستیزی‌عربستان‌درسایه‌ی‌تامل‌بیشتر‌ایران
رسانه‌ها بی‌شک نه‌تنها یار کمکی و بلکه به مثابه بازوی کمکی ولیعهد عربستان سعودی از همان آغاز طی‌کردن مسیر کوچک بودن تا رسیدن به بزرگی بی‌وصف در سرزمین مدعیان سالخورده سلطنت محسوب می‌شوند. به‌عبارتی در بازی تاج و تخت محمد‌بن‌سلمان و رقابت او با دیگر مدعیان قدرت در عربستان سعودی، نقش و خدمت رسانه‌ها به وی کم‌نظیر و بی‌بدیل بوده است؛ که همچنان نیز در خدمت‌رسانی بی‌دریغ به ولیعهد کوچک سعودی هیچ‌گونه مضایقه‌ای نمی‌کنند. گفت وگوی محمد‌بن‌سلمان ولیعهد عربستان سعودی با واشنگتن پست درباره وضعیت داخلی عربستان سعودی و پیوند‌دادن آن با موضوعات منطقه‌ای (ایران و عملکردهای منطقه‌ای ایران) از جمله نکات جالب و قابل تاملی است که به سنخ‌شناسی قدرت و تهدیدهای احتمالی قدرت محمد‌بن‌سلمان ارتباط پیدا می‌کند.
در واقع وی با این ادعا که افراط‌گرایی دینی موجود در عربستان سعودی ناشی از پیامدهای انقلاب اسلامی ایران است به‌دنبال سناریو‌سازی برای انجام اقدامات بعدی از جمله امنیتی‌سازی در داخل است. از این رو نباید فراموش کرد که این ادعاهای واهی از سوی محمد‌بن‌سلمان در ادامه سلسله اتهامات نسبت داده شده به ایران از سوی وی و سایر مقامات سعودی انجام گرفت، که بدون شک در بردارنده مقاصد برنامه‌ریزی شده و هدفمند بوده است. آنچه در این راستا مهم به‌نظر می‌رسد و به‌عاملی در جهت تحلیل موضوع مذکور در این یادداشت تبدیل شده است، تبارشناسی رفتار و گفتار اخیر ولیعهد سعودی در این رابطه است.
از این رو در سطور زیر به‌طور موردی به واکاوی این ادعاهای واهی و سخنان بی‌اساس خواهیم پرداخت و ارتباط آن را با سیاست‌ها و اهداف منتسب به محمد‌بن‌سلمان نیز مورد بررسی قرار خواهیم داد. یکی از اهداف و علل مهمی که موجب شده تا محمد‌بن‌سلمان به جنگ لفظی خود علیه ایران شدت ببخشد، با موضوع ولیعهدی وی و برنامه‌هایی که وی در این‌باره در پی انجام آن است، بی‌ارتباط نیست. به‌طوری که وی با موضع‌گیری‌های تنش‌زا در رابطه با مسائل ارزشی و ایدئولوژیک منطقه‌ای نه تنها به‌دنبال توجیهی برای اقدامات سلبی رژیم سعودی و خود است، بلکه از این طریق درصدد است تا خود را به‌عنوان شخصیتی میانه‌رو و لیبرال‌مسلک نشان دهد. به‌نوعی می‌توان گفت که محمد‌بن‌سلمان از این طریق می‌خواهد خود را در مقام یک شاهزاده‌ی سعودی که ولیعهد نیز است به جریان‌سازی قدرت و اقتدار مرتبط با خود در عربستان سعودی دست بزند.
در واقع با توجه به اختلافات مبنی بر ولیعهد‌شدن وی در میان آل سعود، محمد‌بن‌سلمان اهداف خود را برای انحصارسازی قدرت در شکل تمام قد آن را، در تقویت پایگاه اجتماعی و حتی سیاسی خود با جذب نیروهای منتقد سنت دینی و مذهبی عربستان می‌بیند. از سوی دیگر نیز وی از این طریق به‌دنبال آن است تا با توجیه رفتارهای متعصبانه دینی و قوانین شرعی صادره از سوی کانون‌های مذهبی سعودی یعنی مفتیان وهابی، تصویری مردمی را از این فرماندهان مذهبی (مفتیان) ارائه دهد تا به کمک این سیاست، سنتز رفتار مکتبی - ایدئولوژیک ایران در منطقه را علت صدور فتوای مذهبی در عربستان معرفی کند. در واقع وی با شفاف نشان‌دادن و روتوش کردن چهره کدر وهابیت و گزاره‌های شناخته شده دینی نهادینه شده در وهابیت و سازمان‌های دینی مرتبط با مفتیان در این فکر است که در مسیر جذب حداکثری جامعه‌ی علمای دینی سعودی گام بردارد. هدف دیگری که محمد‌بن‌سلمان از طرح ادعای‌های رسانه‌ای علیه ایران به‌دنبال آن است، تاثیر مستقیم و غیر قابل انکاری است که از اتخاذ مواضع ضد ایرانی در عرصه اقتصادی و برنامه مدرنیزه‌سازی عربستان سعودی حاصل می‌شود، که وی از مدت‌ها قبل در پی متحول‌سازی آن بوده است.
در واقع بن‌سلمان با اتخاذ مواضعی از این دست، درصدد است تا بسترها را برای آن چه در اقتصاد و توسعه صنعتی سعودی در قالب سندهای چشم‌انداز اقتصادی 2030 و... از آنها صبحت می‌کرد، فراهم سازد. به‌طوری‌که آماده‌سازی لوازم و ابزارهای مورد نیاز برای آغاز تحولات مورد نظر اقتصادی با تصدی نزدیک وی بر تخت پادشاهی عربستان سعودی با توجه به مانورهای تبلیغاتی تاثیرگذار وی در چند سال اخیر همزمان با آغاز پادشاهی پدرش که با برد داخلی و خارجی همراه بود، از جمله اهدافی است که ذیل اتخاذ راهکاری موضع مذکور قابل رصد‌کردن و در خور پردازش قرار دارد. ارتباط دادن وضعیت داخلی و خارجی در عربستان سعودی از جمله اهدافی است که منجر به اتخاذ رویکرد چالشی مذکور از سوی محمد‌بن‌سلمان شده است.
در واقع با اعلام ولیعهدی وی و بیعت شورای شاهزادگان سعودی موسوم به شورای بیعت با وی و به تبع آن آغاز اختلافات و مخالفت‌های شاهزداگان سعودی با ولیعهدی وی از یک سو و فرسایشی‌شدن تجاوز سعودی‌ها به یمن و چالش‌های فراروی آنها در یمن (مانند تقابل منافع موئتلفین (مانند امارات) با آنها) و همچنین آغاز نزاع و رویارویی‌های آنها با قطر از سوی دیگر موجب شده است تا محمد‌بن‌سلمان به این امر واقف شود که او در وضعیت فعلی اگر از تاکتیک‌های فریبنده همچون تهدیدزا بودن ایران استفاده بهینه نکند، قادر نخواهد بود تا همزمان در جبهه‌های سخت داخل و خارج به فعالیت و مبارزه بپردازد. از این رو اگر چه اکثریت قریب به اتفاق تحلیلگران در حوزه مطالعات شبه جزیره عربستان، محمد‌بن‌سلمان را طراح نبردهای مذکور سعودی در عرصه‌ی داخلی و منطقه‌ای می‌دانند و به‌نوعی وی را در پسِ بیشتر سیاست‌های چند سال اخیر سعودی می‌بینند به‌طوری‌که رد پای وی به‌طور مشخص قابل رویت است، اما وی کاملا دریافته است که روزها و ماه‌های آتی برای وی با توجه به تحولات اخیر داخلی و شدت فشارهای احتمالی به قدرت وی از سوی قطب‌های قدرت در سعودی (شاهزادگان سعودی و متولیان سنتی قدرتِ مذهبی) سخت و دشوار خواهد بود.
پس از طریق چالش‌زایی با قدرت‌های منطقه‌ای همچون ایران که برد داخلی فراوانی دارند، می‌تواند در ادامه روند قدرت‌سازی وی در عربستان سعودی و ارائه شخصیت مقتدر داخلی و خارجی از او که هیچ گونه محدودیتی را بر‌نمی‌تابد، کمک شایانی بکند. حال با توجه به شرایط موجود و رابطه ایران‌ستیزی محمد‌بن‌سلمان که با تحولات داخلی عربستان در هم تنیده است، کارشناسان مسائل سیاسی براین باورند که ایران بایستی با عربستان تعامل بیشتر داشته باشد و برای پاسخ به این ادعای خود اذعان دارند: طی چهار سال گذشته به‌رغم رویکرد تعاملی دولت روحانی نسبت به عربستان، ریاض دست به اقدامات نامطلوب بسیاری علیه ایران زد و اکنون نیز در صدور ویزا برای دیپلمات‌های کشورمان جهت استقرار در این کشور برای رسیدگی به وضعیت کنسولی حجاج ایرانی تعلل می‌کند. به‌نظر تمامی اقدامات سال‌های اخیر و امروز عربستان دلیل محکمی است برای آنکه ایران اندکی بیشتر نسبت به مواضع خود در قبال این کشور همسایه تامل کند.
از سویی تهران می‌تواند با عربستان تعامل داشته باشد، اما نباید روابط و تعامل مطلوب را از این کشور تکدی کند، زیرا عربستان با وجود آن همه اقدامات و رفتارهای منفی خود طی سال‌های اخیر حج را تحریم کرد. امروز ایران در شرایطی قرار گرفته است که دور تا دور در محاصره رفتارهای عربستان قرار دارد. ایران باید منافع خود را در اولویت قرار دهد و بررسی کند که چه موقعیت و موضعی به نفع او خواهد بود اما نشان‌دادن موضع ضعف در برابر عربستان نه تنها صحیح نیست، بلکه حتی به زیان ایران است، زیرا در حالی که پادشاه و وزیر امورخارجه عربستان رفتار نامطلوبی دارند، ضرورتی ندارد که حتی گروه کنسولی و دیپلمات‌های ایرانی به این کشور بروند و اهانت‌ها و توهین‌های بیشتری به ایران شود. اقدام مطلوب این است که حتی جلو اعزام هیات کنسولی ایران به عربستان گرفته شود تا اجازه‌ی جنایت دیگری به ریاض داده نشود. عربستان جنایت‌های بسیاری در جهان و منطقه انجام داد و داعش را به وجود آورد، اما اکنون می‌گوید که داعش را ایران به وجود آورده! بنابراین در چنین وضعیتی دلیلی وجود ندارد که ایران با عربستان تعامل کند، بهتراست که تهران روابطش را با کشورهای قدرتمند جهان تقویت کند تا عربستان به خود اجازه ادامه چنین رفتاری را ندهد.
عربستان با ایران اختلاف ایدئولوژیک دارد و ایران نیز از آغاز بر مواضع ایدئولوژیک خود پافشاری کرده است به همین دلیل کشورهای اهل تسنن منطقه همگی به سمت عربستان تمایل دارند و کشورهای هوادار ریاض را تشکیل می‌دهند. پاکستان با عربستان روابط نظامی دارد، در افغانستان عملا سلطه پشتونی حاکم است، ترکیه هم رفتار کجدار و مریزی نسبت به ایران دارد. کویت نیز به سمت ریاض تمایل دارد. بنابراین اگر خواهان بهبود روابط خود با کشورهای همسایه هستیم باید همه کشورهای منطقه در مواضع خود بازنگری کنند. تلاش دولت در بهبود روابط خارجه با کشورهای همسایه چندان فعالانه نیست و در برخی زمینه‌ها اثرگذاری کسانی که به دولت انتقاد وارد می‌کنند بیشتر از حد بوده و علاوه بر آن اصرار می‌ورزند که دولت کاره‌ای نیست. تا زمانی که دیپلماسی دولت فعالانه و موثر باشد می‌توان در رابطه با کشورهای همسایه کاری از پیش برد و در صورت ضعف و سستی کاری از پیش نخواهد رفت. باید در نظر داشت که توسعه اقتصادی و برخی مسائل دیگر منوط به این است که از حالت مخاصمه و رویارویی و تنش خارج شویم.
درپایان نگارنده مهدی حیدرپور(مهدی قزل)دو نکته را قابل تامل می‌داند: اول اینکه در جمع‌بندی نکات فوق، پیوند میان مولفه‌های قدرت و مورد وثوق محمد‌بن‌سلمان در عرصه داخلی و خارجی است. به‌طوری‌که محمد‌بن‌سلمان با هوشمندی در عرصه خارجی و تلاش برای ایجاد دشمن‌سازی‌های خارجی و فرضی و تحمیل آن به اذهان عمومی در داخل عربستان درصدد است با امنیتی‌سازی‌ها در داخل، تهدیدات احتمالی داخلی را مهار و کنترل کند. نکته دوم و مهم‌تر اینکه: امروز تا جایی که امکان دارد و مطابق منافع ملی محسوب می‌شود نباید دنبال افزایش تنش و رویارویی رفت، به‌ویژه اکنون که تهران در سوریه و عراق دست پیش دارد زمان مطلوبی است برای اینکه تنش‌زدایی در منطقه را پیش ببریم و با تعامل، عامل اصلی تشنج در منطقه را در نقطه ضعف قرار دهیم. در غیر این صورت همچنان اختلافات بر سر جای خود باقی می‌ماند و دشمنان این کشور تلاش می‌کنند ایران را به‌تدریج ضعیف کنند.
کانال رسمی مشتریان وفادار ایران خودرو افتتاح شد
با عضویت در این کانال از مزایای فوق العاده آن برخوردارشوید.
