واکاوی تعامل ایران و ترکیه
شواهد نشان می‌دهد سفر سرلشکر باقری به آنکارا، نتایج مهمی داشته است. یکی از این نتایج را رجب طیب اردوغان گفته است. او از احتمال اقدام مشترک ایران و ترکیه علیه پ‌ک‌ک و شاخه ایرانی آن خبر داد. رجب طیب اردوغان اعلام کرده که ایران و ترکیه در مورد اقدام مشترک نظامی علیه گروه‌های نظامی کُرد گفت‌وگو کرده‌اند. به گزارش رویترز، رئیس‌جمهور ترکیه روز دوشنبه در نشست حزب حاکم این کشور و پیش از سفر به اردن به خبرنگاران گفت: پس از دیدارهای رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران و مقامات ترکیه، با ایران در مورد اقدام نظامی مشترک علیه شبه‌نظامیان کرد گفت‌وگو کردیم. وی افزود: یک مقابله کارآمدتر علیه حزب کارگران کردستان (pkk) و شاخه زیرمجموعه آن در ایران (پژاک) از طریق اقدام مشترک با ایران ممکن خواهد بود.
اردوغان گفت: اقدامات مشترک علیه گروه‌های تروریستی که تهدید به‌شمار می‌آیند همیشه در دستور کار است. این موضوع میان دو رئیس ستاد ایران و ترکیه مورد بحث قرار گرفت و به‌طور گسترده‌تری در مورد آن و اینکه چگونه اجرا شود با ایران گفت‌وگو کرد. هفته گذشته، سردار باقری، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران، در سفر خود به ترکیه با مقامات ارشد و نظامی و نیز رئیس‌جمهور این کشور در مورد مسائل مهم منطقه‌ای، به‌خصوص بحران سوریه بحث و تبادل‌نظر کرد. همچنین سی‌ان‌ان ترک، به نقل از اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، گزارش کرده که »در آینده‌ای نزدیک اقداماتی را برای دفع تهدیدات ناشی از پ‌ک‌ک و شاخه ایرانی آن در کوهستان‌های قندیل و سنجار انجام خواهیم داد«.
وی با اشاره به سفر خود به اردن گفت: در این سفر در دیدار با مقامات این کشور درباره وضعیت سوریه، فلسطین و پناه‌جویان سوری گفت‌وگو خواهیم کرد. اردن نیز همانند ترکیه میزبان تعداد بسیاری از پناه‌جویان است. برهمین‌اساس نگرانی‌های یکسانی داریم. درحال‌حاضر یک میلیون پناه‌جوی سوری در این کشور مستقر هستند. موضوع سوریه نیز یکی از مسائلی بود که بین اردوغان و باقری مورد بحث و بررسی قرار گرفت. علاوه براین »رجب طیب اردوغان«، رئیس جمهوری ترکیه از مذاکرات با ایران برای اقدام مشترک علیه شبه‌نظامیان کُرد خبر داد. اردوغان قبل از عزیمت به اردن، با اشاره به مذاکرات با »سردار باقری«، رئیس ستادکل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران گفت: نبرد موثرتری علیه گروه تروریستی »پ.ک.ک« و »پژاک« از طریق عملیات نظامی مشترک با ایران، ممکن است. وی همچنین افزود: عملیات مشترک علیه گروه‌های تروریستی که تهدیدی (برای امنیت منطقه) هستند همواره در دستور کار است.
این مسئله میان دو رئیس ستادکل ارتش (ایران و ترکیه) به بحث گذاشته شد و من نیز به‌طور گسترده‌تر درباره اینکه چگونه باید انجام شود، صحبت کردم. از سوی دیگر، »مارتین شرمن«، رئیس و بنیانگذار اندیشکده مطالعات استراتژیک رژیم صهیونیستی با ترسناک توصیف‌کردن اتحاد ایران و ترکیه گفت: برای تاسیس دولت اقلیم کردستان در منطقه باید تهران و آنکارا را از هم دور کرد. شرمن با تشبیه‌کردن مسئله همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق به »چسبی« که ایران و ترکیه را به هم نزدیک کرده است، گفت: پس برای اینکه چنین دولتی تشکیل شود، پس باید به نوعی مخالفت ایران و ترکیه با آن را کاهش داد. شرمن تاکید کرد: اینکه ایران و ترکیه درپی تصمیم منطقه کردستان عراق برای برگزاری همه‌پرسی، درحال تشکیل یک اتحاد هستند، برای اسرائیل ترسناک است.
وی با تایید اینکه اتحاد ایران و ترکیه می‌تواند درب‌هایی را برای همکاری‌های مشترک اسرائیل و کشورهای عربی بگشاید، گفت اما نگرانی واقعی اینجاست که اتحاد مذکور، به ایران آزادی عمل بیشتری اعطا کند. از سوی دیگر، »سباستین کورتز«، وزیر امور خارجه اتریش با اشاره به اظهارات اخیر رئیس‌جمهوری ترکیه درباره انتخابات ماه سپتامبر آلمان گفت: به اردوغان و وزرای این کشور می‌گویم هرگونه اظهارنظر مشابه آنها درباره انتخابات پیش روی اتریش، دخالت در امور داخلی کشورمان بوده و غیرقابل قبول است. وزیر امور خارجه اتریش افزود: باید مذاکرات اتحادیه اروپا و ترکیه به تعلیق درآید. پایه و اساس مذاکرات با ترکیه برای پیوستن به اتحادیه، دموکراسی و حقوق بشر است، اما چنین مسائلی دیگر از ریشه وجود ندارد. در خبری دیگر، »آنگلا مرکل«، صدراعظم آلمان ضمن انتقاد از استفاده ترکیه از حکم بازداشت اینترپل برای دستگیری یک نویسنده آلمانی در اسپانیا تاکید کرد: این مسئله مصداق سوءاستفاده از پلیس بین‌الملل است.
در این خصوص رسانه روسی در تحلیلی دلیل گسترش همکاری نظامی بین ایران و ترکیه در زمینه امنیتی و انرژی را منافع مشترک دو طرف توصیف و تاکید کرد آنکارا در پی ناکامی در سوریه و خیانت‌های آمریکا به سمت ایران کشیده شد. به گزارش شبکه خبری »روسیا الیوم« (بخش عربی شبکه راشا تودی) در مقاله‌ای تحت عنوان »معنای توافق نظامی بین ترکیه و ایران چیست« به قلم »ازین مهدیف« منتشر کرد و نوشت: اگرچه تهران و آنکارا مواضع متفاوتی در سوریه در قبال بشار اسد در پیش می‌گیرند اما در قبال کُردها مواضع یکسانی دارند. در این گزارش آمده که طی قرون متمادی بلاد فارس و امپراطوری عثمانی به جنگ های خانمان سوزی برای گرفتن حق نفوذ بر مساحت گسترده ای از خاک عراق تا قفقاز ورود کردند اما زیاده‌خواهی شاه ایران و سلاطین امپراطوری عثمانی برای تسلط بر مسیرهای راهبردی و تجاری بین منطقه نهرین و قفقاز تا قرن یازدهم باقی ماند زمانی که دو طرف تصمیم به توقف درگیری با هم گرفتند و به جای آن به توافقی دوستانه برای همکاری در این مناطق که منافع آنها در آنجاست دست یافتند.
در روز پانزدهم آگوست 2017 محمد حسین باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران در سفر رسمی سه روزه به آنکارا رفت و البته حقیقت قابل توجه این است که ژنرال‌های ایرانی طی ربع قرن گذشته به‌ندرت در سفر رسمی به ترکیه رفتند. رسانه‌های ترکیه اعلام کردند که توافق درباره سفر ژنرال ایرانی به آنکارا در تاریخ یکم مارس 2017 حاصل شد آن هم در جریان دیدار پشت درهای بسته بین روسای جمهور 2 کشور در حاشیه سزدهمین اجلاس سازمان همکاری‌های اقتصادی در اسلام‌آباد بود.
محصول دیدار این بود که محمد حسین باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران با »خلوصی اکار«، رئیس ستاد ارتش ترکیه در هفدهم آگوست جاری توافقنامه گسترش همکاری نظامی با یکدیگر امضا کردند و اگرچه محتوای این توافقنامه اعلام نشده اما می‌توان ماهیت آن را می‌توان حدس زد و اینکه به همکاری جدی بین دو کشور در مقابله با خطر همیشگی و مشترک کُردها نیاز است. اردوغان با تجربه بزرگی که در سوریه به‌دست آورده تفاهم با ایران را به نفع خود دید به‌خصوص در قضیه کُردها در سوریه که بزرگ‌ترین دردسر آنکارا شمرده می‌شود چون آنکارا هنوز از شوک تصمیم دونالد ترامپ درباره تحویل سلاح سنگین به کردهای سوریه بیرون نیامده از همین رو آمریکا دیگر متحد اردوغان در قضیه سوریه نیست.
در همین حال منافع آنکارا با منافع تهران در قضیه کُردها مشترک است چون در هر دو کشور شماری زیادی از شهروندان کُرد زندگی می‌کنند که خواهان تاسیس کشور بزرگ کردستان با جدا شدن بخش‌هایی از خاک ایران، ترکیه، سوریه و عراق هستند اما ترکیه و ایران در هیچ حالی با این قضیه موافق نیستند و موضوع همه‌پرسی استقلال در کردستان عراق و تدابیر مشترک برای ممانعت از عملی‌شدن آن یکی از مسائل اصلی در دستور کار دیدار ژنرال‌های ایران و ترکیه در آنکاراست.
مسئله قابل ذکر این است که منافع ترکیه و ایران تنها در مسائل نظامی با یکدیگر منطبق نیست دو کشور به همکاری در زمینه‌های استخراج نفت و گاز و انتقال آن اهمیت می‌دهند و یکی از مهم‌ترین نتایج نشست روسای جمهوری ایران و ترکیه در اسلام‌آباد توافق بر سر مشارکت آنکارا در توسعه میادین نفت و گاز در ایران بوده است. بدین ترتیب اردوغان درصدد مدیریت یک بازی ژئو سیاسی پیچیده‌ای است، بخصوص که ترکیه به ایران نخست در مقابله با خطر جدایی‌طلبی کُردها و دوم در چرخش تدریجی آنکارا برای اتکا به گاز طبیعی ایران به‌جای روسیه نیاز دارد.
در پایان نگارنده درپایانمهدی حیدرپور(مهدی قزل)معتقد است: ایران می‌تواند به ترکیه کمک کند تا حلقه‌ی اتصال اصلی برای گاز پمپاژ شده از کشورهای آسیای میانه به اتحادیه اروپا باشد و در برابر اروپایی‌ها ترکیه به‌عنوان ضامن اصلی امنیت انرژی در قاره اروپا شناخته شود و انگیزه‌ای برای اروپایی‌ها شود تا مذاکرات درباره پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا را از سر گیرند.
