8روز مانده به پایان مهلت 60 روزه ایران، اروپا اعلام کرد که سامانه مالی »اینستکس« با اعتبار چند میلیون یورویی راه‌اندازی شده و اولین تراکنش مالی خود را نیز انجام داده است. این اولین گام، البته بسیار کوچک اروپا پس از خروج آمریکا از برجام شمرده می‌شود.
احتمالا در روزهای آتی هم گام‌های کوچک دیگری از این دست برداشته شود در این خصوص عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان با اشاره به این که اینستکس عملیاتی شده و 2 تا 3مورد کاری هم‌اکنون در حال انجام‌شدن است و به‌زودی تبادل مالی از طریق اینستکس انجام خواهد شد و کشورهای اروپایی دیگری هم اظهار علاقه کردند به‌عنوان سهامدار به این مکانیسم و شرکت محلق شوند، بیان کرد: کشورهای اروپایی در نظر دارند اعتباراتی را برای اینستکس در نظر بگیرند و به روی همه کشورهای اروپایی باز است و آنها می‌توانند از طریق آن با ایران معامله انجام دهند.
اما هنوز تا خواسته‌های جمهوری اسلامی فاصله قابل توجهی وجود دارد و با دستاوردهای ملموسی که ایران انتظار دارد، هنوز فاصله داریم. با این حال قدم‌های رو به جلویی که در کمیسیون برداشته شد را بررسی کامل خواهیم کرد و من این‌ها را به تهران منتقل خواهم کرد و هرگونه تصمیم‌گیری با تهران خواهد بود.
در این بین تحلیلگران درخصوص دو ناظر اجرایی این پروژه یعنی اروپا و آمریکا معتقداند: اروپا با این گام‌های »کوچک« و وعده‌های »بزرگ« می‌خواهد مانع ورود ایران به فاز دوم کاهش تعهدات خود در شانزدهم تیر شود؛ که گر‌چه اعلام شده این گام »دوم« به معنای خروج از برجام نیست، اما به همان اندازه مهم و پر سر و صدا خواهد بود. پس از نشست معاونین وزرای امور خارجه، حال باید منتظر خروجی نشست وزرای امور خارجه اعضای کمیسیون مشترک برجام در روزهای آتی ماند. اما این که اروپا با اینستکس تا کجا پیش خواهد رفت و آیا خواسته‌های ایران را در دو حوزه نفتی و بانکی برآورده می‌کند یا خیر؟ پاسخ روشن است.
به‌دلایل مختلف و متعدد بعید به‌نظر می‌رسد که اینتسکس در دو حوزه پیش‌گفته کاری برای ایران انجام دهد. اروپایی‌ها از قبل و در بیانیه تاسیس اینستکس در ژانویه گذشته حوزه کاری آن را مشخص کردند؛ آن هم در حوزه‌های غیرتحریمی مثل محصولات کشاورزی و غذایی و دارویی است که آنها هم با توجه به تحریم هرگونه معامله مالی و بانکی باز مشمول تحریم هستند. اما این که راه‌اندازی اینتسکس در این شرایط چه ارتباطی با آمریکا دارد، به‌نظر می‌رسد که با چراغ سبز این کشور صورت گرفته باشد.
اگر هم اروپا قبل از راه‌اندازی آن، هماهنگی لازم را با دولت آمریکا انجام نداشته باشد که قاعدتا باید چنین کاری صورت گرفته باشد، باز به احتمال زیاد آمریکا از این مسئله اطلاع داشته و همین که در تحریم‌های اخیر »اینستکس« را قرار نداده است، خود به منزله یک چراغ سبز تلقی می‌شود. از سوی دیگر دولت آمریکا هم در شرایط فعلی به‌دنبال خروج ایران از برجام نیست و این برخلاف نظری است که می‌گوید ترامپ برای خروج ایران از برجام لحظه‌شماری می‌کند تا بتواند اروپا و جهان را در کنار خود علیه کشور بسیج کند. بله! شاید این خواسته ترامپ در سال 2018 بود، اما اکنون بعید به‌نظر می‌رسد که چنین رغبتی داشته باشد؛ به این دلیل که دولت آمریکا در شرایط انتخاباتی داخلی قرار دارد.
در این یک سال مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری در نوامبر 2020 نمی‌تواند یا نمی‌خواهد خود را درگیر پیامدهای خروج ایران از برجام کند. چون اساسا در این مدت قادر به تعامل با این وضعیت نیست. از این رو، حتی این خروج می‌تواند کاملا به ضرر دونالد ترامپ در انتخابات پیش رو تمام شود و مخالفانش از آن علیه وی بهره‌برداری انتخاباتی کنند؛ این که سیاست خروج ترامپ از برجام و اعمال تحریم‌ها نه تنها نتیجه‌ای در بر نداشته باشد، بلکه باعث خروج ایران نیز از این توافق شده و تاسیسات هسته‌ای آن را از کنترل و نظارت »شدید« بین‌المللی خارج ساخته است.
در پایان نگارنده مهدی حیدرپور معتقد است: تنها راه برای حفظ برجام، این است که طرف‌های مقابل تعهدات خود را اجرا کنند علاوه براین طرف‌های باقی مانده در برجام باید در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران دیوار محافظتی ایجاد کنند تا از تاثیرات منفی این تحریم‌ها کاسته شود. اما با توجه به شرایط کنونی و روابطی که میان ایران و ایالات متحده در جریان است، به‌نظر می‌رسد عملیاتی‌شدن واقعی اینستکس همان راه سوم است که بدون مذاکره و جنگ با آمریکا بتوان تا پایان دوره ترامپ، شرایط را در وضعیت متعادلی نگه داشت. در چنین شرایطی که خطر رفتن پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت در صورت ادامه‌دار‌شدن کاهش تعهدات دور به‌نظر نمی‌رسد، در صورتی که اروپا اقدامی عملی در راستای حفظ برجام انجام دهد، می‌توان امید داشت ایران از ضرب‌الاجل 60 روزه دوم صرف نظر کند و به اروپا فرصت دهد تا شرایط را برای تجارت با ایران تسهیل کند، اما این مساله منوط به اقدام عملی توسط اروپایی‌هاست.
@azadandish
https://t.me/joinchat/FhUCF1be3uJy_X6D1mRV1A
ناشناس
